मेंदूने शरीर चालवायच्या संकल्पनेला (प्रोग्रामला) इंद्र म्हटलेले आहे. मेंदूतल्या वेगवेगळ्या सर्व शक्‍तिकेंद्रांना म्हणजे देवतांना सोमरसाची आवश्‍यकता असते. या मेंदूतल्या सोमरसावर आपल्याला प्राण आकर्षित करता आला, तर तो प्राण सर्व शरीरभर पसरवणे खूप सोपे होते. या दृष्टीने आपण प्रयत्न करणार आहोत.
ध्यानाने रोग बरे कसे व का होऊ शकतात? रोग बरा करण्यासाठी आपल्या हातात काय असते व रोग कशामुळे बरा होईल हे पाहणे आवश्‍यक आहे. अलीकडे हीलिंग हा शब्द खूप
प्रचलित झालेला आहे. अलीकडे तर लोक प्राणिक हीलिंग करताना दिसतात. आपली वडिलोपार्जित संपत्ती वाटण्यासारखा प्राण वाटायचा आहे, अशी काहीशी या लोकांची कल्पना असते की काय, हे कळत नाही. प्राण कुणाच्याही हातात आलेला नाही. परमेश्‍वराचा अंश असलेला प्राण आजपर्यंत अनेक प्रकारे संशोधन करूनही विज्ञानालाच नव्हे, तर कोणालाच कळलेला नाही. प्राण हे तर जीवनतत्त्व आहे, ते अमृततत्त्व आहे. प्राणाने आपले रोग बरे होतात, प्राणाने आपले हीलिंग होते, प्राणाने आपल्याला निरायमता मिळते व प्राणानेच आपले आरोग्य राहते. जेथे जेथे म्हणून प्राण असतील, तेथे कुठलाही दोष राहू शकत नाही. प्राण हे महातेज आहे, जेथे प्रकाशरूपी तेज असेल तेथे अंधकार कसा राहील? आपल्याला प्राणाचे आवाहन करायचे असते. प्राण हा सर्वव्यापी आहे. फुप्फुसांमध्ये ऑक्‍सिजन गेल्यानंतर आवाहन केल्यानंतर जो प्राण आत येतो, तो प्राण फक्त फुप्फुसात न राहता, तो रक्‍तात न मिसळता पेशीपेशीत मिसळला जातो. डोके दुखत असल्यास तो प्राण डोक्‍याकडे नेणे, गुडघे दुखत असल्यास गुडघ्याकडे नेणे, ही गोष्ट ध्यानाने साध्य होऊ शकते.
बरेच वेळा लोक म्हणतात, "मी अमुक ध्यान करतो, ते चांगले आहे का?' असे विचारल्यास मी म्हणतो, की तुमचा काय अनुभव आहे त्यावर ते चांगले की वाईट, याचे उत्तर तुम्हीच देऊ शकाल. "काय काय करता,' असे विचारल्यावर त्याने दिलेल्या उत्तरावरून असे दिसले, की ते करतात त्या ध्यानपद्धतीत कुठेही प्राणाचे आवाहन वा प्राणाचे संचरण दिसत नसल्यास रोग बरा कसा काय होणार? "शरीरमाद्यं खलु धर्मसाधनम्‌' हे सूत्र लक्षात ठेवल्यास असे दिसते, की जसे एखादे रॉकेट वर उडवायचे असल्यास प्रथम त्याचे सर्व नट, बोल्ट्‌स म्हणजे त्यातील सर्व रचना, त्याचे शरीर पहिल्यांदा तपासून पाहिले जाते; कारण त्या रॉकेटची बॉडी उडणार असते. तसेच आपले शरीर कुठल्याही ध्यानाने नीट ठेवता आले, तर ध्यानापासून मिळणारे अन्य फायदे आपल्याला मिळतील. श्रीमद्‌भगवद्‌गीतेतल्या चौथ्या अध्यायातील एका श्‍लोकात म्हटले आहे,
एवं बहुविधा यज्ञा वितता ब्रह्मणो मुखे ।
कर्मजान्विद्धि तान्‌ सर्वान्‌ एवं ज्ञात्वा विमोक्ष्यसे ।।४-३२।।
असे जाणल्याने तू संसारबंधनापासून मुक्‍त होशील. मुक्‍त होणे या शब्दांची लोकांना फार भीती वाटते. संसारबंधनातून मुक्‍त होणार, म्हणजे मी मरणार की काय किंवा मला घरातून बाहेर काढून टाकले जाणार आहे की काय, असे लोकांना वाटते. येथे भगवंतांनी संसारबंधनातून मुक्‍त होशील असे म्हटले आहे, संसारातून नाही. बंधन कोणालाच आवडत नाही. अगदी लहान मुलालाही बंधनात राहायला आवडत नाही. सकाळी थंडी असल्याने आमच्या नातीला मोजे घातले, की तिला ते बंधन नकोसे वाटते. पाच मिनिटांत ती मोजे काढून फेकून देते. कल्याणाचे असले, तरी सर्व लहान मुले मोजे, टोपी यांचे साधे बंधन टिकू देत नाहीत. आपल्यालाही कुठलेच बंधन नको असते. भगवंत येथे म्हणत आहेत... यज्ञामुळे संसाराच्या सर्व बंधनांतून मुक्‍ती मिळेल. सर्व संतांनी आपल्याला मुक्‍तीसाठीच मार्ग सुचविलेले आहेत.
ध्यान करण्याने प्रथम आपल्याला हवी असते रोगमुक्‍ती, नंतर हवी असते दारिद्य्रमुक्‍ती, नंतर हवी असते मनःशांती म्हणजे ताणातून मुक्‍ती. सर्व प्रकारची मुक्‍ती मिळाली, की कैवल्यपदाला पोचणे अवघड नाही. कैवल्यपदातच ध्यान व समाधी असते. अशा ध्यानासंबंधी आपण माहिती करून घेणार आहोत.
भगवंतांनी अनेक प्रकारचे यज्ञ सांगितले आहेत. कुठल्याही ध्यानपद्धतीत यज्ञ होणे आवश्‍यक असते. या विधानावरून तुम्हाला असे वाटेल, की "सोम ध्यानपद्धती'त रोज अग्नी पेटवून काही आहुती द्यायच्या असतील; पण ही आवश्‍यकता नाही. अग्नी पेटवून हवन केले, तर उत्तम आहे; कारण कुठलीही गोष्ट भौतिक पातळीवर केल्याचे एक वेगळे समाधान व फळ असते; पण भौतिक यज्ञ करायलाच हवे, असे नाही. उदा. दवाखान्यात कुणाला रोग्याला भेटायला जाताना मनातल्या भावनेबरोबर एक गुलाबाचे फूल नेले, तर त्याला आणखी बरे वाटते. म्हणजेच भावनेबरोबर एखादे कर्मकांड, एखादी वस्तू नेलेली बरी असते; पण ती आवश्‍यक असतेच, असे नाही. प्राण म्हणजे काय व प्राणशक्‍तीचे आवाहन कसे करायचे? त्याचा प्राण गेला, प्राण जाईपर्यंत त्याला मारले, अशा प्रकारे प्राण शब्द आपण खूप ठिकाणी वापरतो; पण आपल्याला कोणालाही प्राण कळलेला नसतो. शारीरिक व आयुर्वेदिकदृष्ट्या पाहिले, तर आपण खाल्लेल्या अन्नातून शरीरात बनणाऱ्या सप्तधातूंमधील शेवटचा धातू आहे वीर्य. गाडीत जसे पेट्रोल असते, तसा शरीरातील व्हायटल फोर्स आहे वीर्य.
हे वीर्य शरीरातील सर्व अणूरेणूंमध्ये व्यापून राहिलेले असते. वीर्य हा प्राणाला पकडण्याचा पिंजरा आहे. प्राणवायू (ऑक्‍सिजन) हा प्राणाला आवाहन करण्याचे एक साधन आहे. प्राण नावाची शक्‍ती असल्यामुळे आपण जिवंत असतो. ती शरीरातून गेली तर आपण काहीही करू शकत नाही. प्राणावर कुणाचीही सत्ता नसते, त्याने आत कधी यावे व कधी निघून जावे, हे प्राण स्वतः ठरवतो. म्हणून आपण म्हणतो की ही परमसत्ता आहे, ही परमात्मसत्ता आहे. हा प्राण आपल्या शरीरात आला, तर आपले आरोग्य व्यवस्थित राहते.
ध्यानरूपी यज्ञात प्राणाचे आवाहन केले जाते. ही ध्यानपद्धती जितकी सोपी तितके आपले काम सोपे. ध्यानपद्धती अशी पाहिजे, की जी प्रत्येकाला जमली पाहिजे, अगदी अंथरुणावर झोपलेल्या आजारी मनुष्यालासुद्धा! अंथरुणावर झोपलेल्या आजाऱ्याला जर बोध झाला, की "एवं ज्ञात्वा विमोक्ष्यसे', हे ध्यान करण्याने मी बरा होईन, तर
त्याला प्रथम अंथरुणात ध्यान करता आले पाहिजे. आजाऱ्याला अंथरुणात ध्यान करता आले नाही, तर तो प्राणांना कसे बोलाविणार व बरा कसा होणार?
ध्यानाची पद्धत इतकी सोपी हवी, की त्यासाठी कुठलेही शारीरिक कर्मकांडाचे बंधन नसावे. ते धर्मनिरपेक्ष असावे, त्याला स्त्री-पुरुष, लहान-मोठा असे कुठलेही बंधन नसावे, त्याला जागेचे बंधन नसावे. अशी कुठली ध्यानपद्धती असली, तर ती आपल्याला आरोग्यासाठी वापरता येईलच. शेवटी भगवंतांनी सांगितले आहे, "यः प्रयाति त्यजन्‌ देहं स याति परमां गतिम्‌।' या वाक्‍यावर प्रत्येक जण घाबरतो. प्रत्येकाला वाटते, की भगवंतांनी सांगितलेली ध्यानपद्धती वापरून मला तर एवढ्यात देह सोडून कुठे जायचे नाही, आम्हाला आत्ता परमगती हवी आहे. भगवंतांनी मृत्यूपश्‍चात असे शब्द वापरलेले नाहीत. श्रीमद्‌भगवद्‌गीतेत कुठलाही शब्द निरर्थकपणे वापरलेला नाही. साध्या अर्जुन या शब्दासाठी शंभर वेगवेगळी संबोधने आहेत. श्रीमद्‌भगवद्‌गीतेत भगवंतांना मृत्यू हा शब्द वापरता आला नसता का? भगवंतांनी येथे मृत्यू हा शब्द वापरलेला नाही, तर त्यांनी देह सोडल्यावर असा शब्द वापरला आहे. शांत झोप लागलेली असताना आपण देहाच्या बाहेर गेलेलो आहोत व घाबरून शरीरात परत आलो, आपण कुठेतरी बाहेर फिरतो आहोत, आपण कुठे तरी जाऊन त्या ठिकाणचा डोंगर पाहतो आहोत, कुणाशी तरी बोलत आहोत... असे अनुभव आपल्यापैकी ७०-८० टक्के लोकांना कधी ना कधी आलेले असतात. थोडे कमी खाऊन व ध्यान करून झोपणाऱ्यांना असे अनुभव नक्की येतात. याला म्हणतात शरीर सोडणे व हेच यः प्रयाति त्यजन्देहम्‌।
एखादा छान सूटबूट, टाय घातलेला, श्रीमंत व प्रतिष्ठित कारखानदार वगैरे माणूस समोर आला, तरी एखाद्या स्त्रीची प्रतिक्रिया एकदम होते- हा माणूस काही चांगला दिसत नाही. हे तिने आपल्या कान, डोळे वगैरे इंद्रियांनी ओळखलेले नसते, मनाने ठरविलेले नसते, तर ते ठरविण्यासाठी सूक्ष्म शरीराच्या दृष्टीने त्याला पाहिलेले असते. मी नेहमी म्हणतो, बाहेरच्या पॅकिंगवर जाऊ नको, आतले औषध पहा, आतली व्यक्‍ती पहा व त्याच्याशी संपर्क ठेव. बाहेरच्या कपड्यांवरून कुणाबद्दल मत ठरवू नको. बालाजींमध्ये असलेल्या डॉक्‍टरशी मैत्री केली, तर ते संबंध वरवरचे व केवळ डॉक्‍टर-रोगी असे असतात, बरे झाल्यावर कोण व कुठला बालाजी हे लक्षातही राहणार नाही; पण एखाद्याची बालाजी नावाच्या संपूर्ण व्यक्‍तीशी मैत्री झाली, की वेगळे संबंध प्रस्थापित होतात. त्यामुळे आपल्याला संबंध ठेवायचा आहे आतील जीवनतत्त्वाशी - सूक्ष्म शरीराशी. आपल्या शरीराच्या पलीकडे असलेल्या कारण देहात रोगाचे मूळ असते. तेथूनच रोग शरीरात येतो. आपले शरीर आजारी असले तर सूक्ष्म शरीर आजारी पडते असे नाही; पण सूक्ष्म शरीर आजारी असले तर मात्र शरीर हमखास आजारी पडते. बहुतेक सर्व रोग मनाने उत्पन्न केलेले (सायकोसोमॅटिक) असतात. मनावर सूक्ष्म शरीराची सत्ता असते.
येणाऱ्या प्रसंगाची आधी कल्पना आली (इन्ट्यूशन), उदा. हा मनुष्य आपल्याला फसविणार आहे असे जाणवले, तर आपल्याल सतर्क राहता येईल; पण आपल्याला आधी काही कळत नाही म्हणून आपण गोंधळात पडतो. कुठला तरी लोभ धरून आपण जे काही करणार असतो, त्याचा परिणाम काय होणार, हे आपल्याला आगावू कळले, तर ते करावे की नाही, याचा पक्का निर्णय घेणे सोपे होईल. असा अनुभव व प्रेरणा ध्यानपद्धतीने येऊ शकेल, असे भगवंत म्हणतात; कारण "सोम' ध्यानपद्धतीने सूक्ष्म शरीराने प्रवास करण्याचा, परमने जाण्याचा सराव होईल, सिद्धी प्राप्त होईल. अशी सिद्धी प्राप्त झाली की जीवन आनंदमय होईल व आरोग्यही मिळेल. आपल्याला जेवढी प्राणशक्‍ती आवश्‍यक आहे, त्यापेक्षा अधिक प्रमाणात आकर्षित करता आली, तर कुठल्याही रोगावर मात करणे अवघड नाही, हे तत्त्व जर आपण लक्षात घेतले, तर असे लक्षात येईल की कुठल्याही औषधापेक्षा श्रीमद्‌भगवद्‌गीतेत सांगितलेली "सोम' ध्यानपद्धती, संतुलन ॐ मेडिटेशन उपयोगाची ठरावी. श्रीमद्‌भगवद्‌गीतेत भगवंतांनी म्हटलेले आहे, "समत्वं योग उच्यते.' श्रीमद्‌भगवद्‌गीता समत्वाचा पुरस्कार करते. माणसा-माणसातले, स्त्री-पुरुषातले तसेच सर्व स्तरांवरचे समत्व येथे अपेक्षित आहे. योग शब्दाची व्याख्या करतानासुद्धा श्रीमद्‌भगवद्‌गीतेने समत्वच सांगितलेले आहे. म्हणून मी या ध्यानपद्धतीला संतुलन ॐ मेडिटेशन (डरर्पीींश्ररप जच चशवळींरींरींळेप -डजच) असे नाव दिलेले आहे. या ध्यानपद्धतीला "सोम' ध्यानपद्धती असे नाव देण्याचे अजून एक कारण आहे. आपला मेंदू आपल्या शरीरावर सत्ता चालवतो, तोच सर्व रोग उत्पन्न करतो वा हटवतो. या सर्व क्रिया मेंदूत असलेल्या द्रवपदार्थाच्या (लशीशलीे ीळिपरश्र षर्श्रीळव) साहाय्याने होत असतात. रसगुल्ला जसा साखरेच्या पाकात तरंगत असतो, तसा मेंदू या द्रवपदार्थात ठेवलेला असतो. या मऊ रसगुल्ल्याचा जर कडक बटाटा झाला, तर आपण म्हणतो की तुझ्या डोक्‍यात बटाटे ठेवले आहेत का? जेव्हा मेंदूचे काम अजिबात होत नाही, तेव्हा मेंदूरूपी रसगुल्ल्याचा रसाळपणा संपलेला असतो व त्याची सच्छिद्रताही संपलेली असते, ज्यामुळे तो बटाट्यासारखा होतो. या मेंदूतल्या द्रवाला आपल्या शास्त्रात सोमरस म्हटलेले आहे. आपल्या वेदांत म्हटलेले आहे, की देवांचा राजा इंद्र याचा अधिकार सोमरसावर असतो. इंद्र म्हणजे दुसरे-तिसरे कोणी नसून मेंदूने शरीर चालवायच्या संकल्पनेला (प्रोग्रामला) इंद्र म्हटलेले आहे. मेंदूतल्या वेगवेगळ्या सर्व शक्‍तिकेंद्रांना म्हणजे देवतांना सोमरसाची आवश्‍यकता असते. देव सोमरस पितात, असा संदर्भ पाहून अनेक लोक असा निष्कर्ष काढतात, की देव सोमरस पितात मग आपण भांग, दारू असे मद्यपान का करू नये? या मेंदूतल्या सोमरसावर आपल्याला प्राण आकर्षित करता आला, तर तो प्राण सर्व शरीरभर पसरवणे खूप सोपे होते. या दृष्टीने आपण प्रयत्न करणार आहोत. भगवान श्रीकृष्णांनी "सोम' ध्यानपद्धती या दोन श्‍लोकांत समजावलेली आहे,
सर्वद्वाराणि संयम्य मनो हृदि निरुध्य च ।
मूर्ध्न्याधायात्मनः प्राणम्‌ आस्थितो योगधारणाम्‌ ।।८-१२।।
ओमित्येकाक्षरं ब्रह्म व्याहरन्‌ माम्‌ अनुस्मरन्‌ ।
यः प्रयाति त्यजन्देहं स याति परमां गतिम्‌ ।।८-१३।।
शरीरात वाहणारा चैतन्यप्रवाह, तारुण्य व सिद्धी म्हणजेच संपूर्ण आयुर्वेदाने वर्णन केलेले "आरोग्य... तनाचे व मनाचे.' ही अवस्था मिळविण्यासाठी केलेले प्रयत्न म्हणजे "ध्यान'. येणारा गुढी पाडवा "सोम' ध्यान पद्धतीचा अवलंब करून सुरवात करण्यासाठी उत्तम दिवस समजावा आणि खरा गुढी पाडवा म्हणजे कुंडलिनी जागृती किंवा मेरुदंडाची गुढी उभी राहून वर ठेवलेला मस्तकरूपी घडा चैतन्याने भरून आनंदाचा अनुभव घ्यावा.
चैत्र शुद्ध प्रतिपदेला नवीन वर्ष आणि वसंत ऋतूच्या आगमनाची तयारी सुरू होते. त्यानिमित्त गुढी उभारण्याची प्रथा आपल्या सर्वांना परिचित आहे. शरीरात नवचैतन्य संचारणे, तारुण्य अनुभवणे आणि सर्व शक्‍ती टाळूच्या ठिकाणी ब्रह्मरंध्राकडे प्रवाहित होऊ लागली, की अनेक प्रकारच्या सिद्धी मिळणे, यालाच वसंताचे आगमन असे म्हणायला हरकत नाही. चैत्र-वैशाखात येत असलेला वसंत ऋतू हा झाडांना नवीन पालवी दाखविणारा, निसर्गात सर्व ठिकाणी आनंद व्यक्‍त करणारा, थंडी हलके हलके कमी होऊन पुन्हा सूर्याच्या उष्णतेची जाणीव होऊ लागणारा होय. या ऋतूमुळे शरीरात घडणाऱ्या परिवर्तनातील गुढी उभारण्याची प्रेरणा मिळाल्याने गुढी उभारली जाते, की शरीरातील वसंताचा अनुभव घेऊन त्याचा बाह्य वातावरणावर होणारा परिणाम पाहून गुढी उभारली जाते, हे सांगणे अवघड आहे. परंतु एक मात्र खरे, की निरोगी तन-मनाचा अनुभव घेण्यासाठी अशा वातावरणाची खूप आवश्‍यकता असते. शरीरात वाहणारा चैतन्यप्रवाह, तारुण्य व सिद्धी म्हणजेच संपूर्ण आयुर्वेदाने वर्णन केलेले "आरोग्य... तनाचे व मनाचे.' ही अवस्था मिळविण्यासाठी सर्व मनुष्यमात्र, त्यातल्या त्यात मुमुक्षू, कायमच प्रयत्नरत राहिलेले आहेत. या प्रयत्नांनाच नाव दिले गेले "ध्यान'. पतंजलींनी ध्यानसिद्ध होणे या अवस्थेला "समाधी' हे नाव दिले आणि ती स्वतंत्रतेची, मोक्षप्राप्तीची, निर्वाणाची मनुष्याकडून चढली जाणारी शेवटची पायरी समजली गेली. येथून पुढे जे काही घडायचे ते गुरुकृपेने वा एकूण विश्‍वसत्ता धारण करणाऱ्या परमेश्‍वराच्या (निसर्गाच्या) कृपेने.
ध्यानाचा प्रयत्न कसा करायचा? वेगवेगळ्या प्रकारचे ध्यानमार्ग अवलंबण्यापेक्षा भगवंतांनी श्रीमद्‌भगवद्‌गीतेत सांगितलेली "सोम' ध्यानयोग पद्धती सर्वात सोपी व अनुभवाची आहे. "सोम' ध्यान कसे करायचे? "सोम' ध्यान करण्यासाठी जमिनीवर वा खुर्चीवर कुठेही बसावे, फक्त मेरुदंडाच्या खालच्या टोकाने जमिनीवर दाब येऊ नये, म्हणजे तो जमिनीपासून थोडा वर उचललेला असावा. ध्यानमुद्रा करून म्हणजे तर्जनी व अंगठ्याची टोके एकमेकाला जुळवून बाकीच्या तिन्ही बोटांचा एकमेकाला स्पर्श करून हात गुडघ्यांवर वा मांडीवर उताणे (उपडे) ठेवून, संपूर्ण शरीर शिथिल (रिलॅक्‍स) करून बसणे. ही झाली "सोम' ध्यान पद्धतीला आवश्‍यक असणारी पूर्वतयारी. डोळे मिटावे वा थोडे उघडे ठेवून दृष्टी नासिकाग्रावर असावी, ज्यामुळे आपल्या नाकाचा शेंडा व मांडीपर्यंतचाच भाग दिसेल. डोळे बंद करून बसणे नेहमी अधिक सोपे असते. त्यानंतर स्वतःचे लक्ष सर्व शरीरभर फिरवावे, म्हणजे प्रथम बाह्यशरीर व नंतर आपले आंतर्शरीर जणू आरशात पाहत आहोत असा प्रयत्न करावा. शरीर व मन ताणरहित करावे.
त्यानंतर शरीराचे संतुलन साधण्यासाठी, पंचमहाभूतांचे ध्यान करावे.
* मेरुदंडाच्या तळाशी सुवर्णरंगात असलेला चौकोनाच्या आकाराचे पृथ्वीतत्त्वाचे स्थान (मूलाधार चक्र) व याचा मंत्र ॐ लं. या मंत्राचा उच्चार करत असताना वातावरणात असलेल्या सुगंधाचा प्रत्यय येतो का ते पाहावे.
* कढईसारखा आकार असलेल्या ओटीपोटाच्या ठिकाणी चंद्रकोरीच्या आकाराचे व चांदीप्रमाणे चमकणाऱ्या जलतत्त्वाचे स्थान (स्वाधिष्ठान चक्र) व याचा मंत्र ॐ वं. या मंत्राचा उच्चार करत असताना जिभेवर अमृताची चव मिळू शकते.
* दोन्ही बाजूंच्या फासळ्या व नाभी यांच्या ठिकाणी असलेला लाल त्रिकोण हे अग्नितत्त्वाचे स्थान (मणिपूर चक्र) व याचा मंत्र ॐ रं. या मंत्राचा उच्चार करत असताना डोळे बंद असताना अप्रतिम निसर्गसौंदर्य वा निरांजनातील सौम्य ज्योत डोळ्यासमोर दिसू शकते.
* छाती व स्तनांच्या ठिकाणी फडफडणाऱ्या झेंड्याप्रमाणे असणारा आकार किंवा उदबत्तीतून निघणारा धूर जसा हवेत तरंगतो तसा हिरव्या, राखाडी, निळसर रंगाचा आकार हे अग्नितत्त्वाचे स्थान (अनाहत चक्र) व याचा मंत्र ॐ यं. या मंत्राचा उच्चार करत असताना संपूर्ण जणू शरीरभर कोणीतरी मोरपीस फिरवत असल्याचा वा प्रेमाने मारलेल्या मिठीचा अनुभव येऊ शकतो.
* दोन्ही भ्रूमध्यात इंग्रजी आठ आडवा ठेवल्याप्रमाणे दोन पाकळ्यांचे असलेले आज्ञाचक्र. या चक्राच्या मध्यभागी निळ्या रंगाचा गोल हे आकाशतत्त्वाचे वास्तव्य व याचा मंत्र ॐ हं-क्षं. या मंत्राचा उच्चार करत असताना वातावरणात भरून राहिलेल्या अस्तित्वाचा ध्वनी म्हणजे ॐकार ऐकू येतो.
* प्रकाशमान व तेजःपुंज अशा छत्रीखाली उभे राहून वर पाहिल्यावर चमकणाऱ्या घुमटाप्रमाणे दिसणारे मस्तकाच्या वरच्या भागात असते सहस्रपद्मचक्र. या ठिकाणी आत्म-परमात्म तत्त्व व साक्षित्व असते. याचा मंत्र ॐ. हा आत्मतत्त्वाचा ॐकार म्हणत असताना शून्यत्वाचा अनुभव येऊ शकतो.
अशा प्रकारे शरीराचे संतुलन करून घेतल्यानंतर प्रत्यक्ष ॐकार म्हणायला सुरवात करावी. सर्वप्रथम आपल्या स्वराच्या एक स्वर खालच्या स्वरात ॐकार म्हणायला सुरवात करावी. अर्थात श्‍वास आत घेताना सर्व शरीर, विशेषतः पोट फुलण्याची क्रिया व ॐकार म्हणत असताना सावकाशपणे पोटाचे आकुंचन होण्यावर लक्ष ठेवावे. त्याचबरोबर स्वतः म्हटलेला ॐकार ऐकण्याचा प्रयत्न करावा. अशा तऱ्हेने काही वेळेपर्यंत ॐकार म्हटल्यानंतर तोंड बंद करून नासिकेद्वारा पुन्हा असाच ॐकार म्हणावा. असा अभ्यास सहा महिने-वर्षभर केल्यानंतर येणाऱ्या तिसऱ्या अवस्थेत श्‍वास व प्राण मस्तकाकडे आणून ॐकार म्हणणे शक्‍य होते. या ॐकाराची खूण म्हणजे हा ॐकार म्हणत असताना खूप वेळेपर्यंत श्‍वास टिकून लांब ॐकार म्हणता येणे. तोंड उघडले वा बंद केले तर त्याचा या ॐकारावर परिणाम होत नाही. काही वेळानंतर हा ॐकार थांबवून शून्यत्वाचा अनुभव येतो.
अर्थात या "सोम' ध्यान पद्धतीची दीक्षा घेण्याने म्हणजे गुरूकडून समजून घेण्याने ही ध्यान पद्धत अवलंबिणे सोपे होते. तसेच या ध्यान पद्धतीचा अभ्यास सुरू केला असता शरीरात असलेल्या अमृतरूपी "सोम'द्रव्यावर (सेरेब्रो स्पायनल फ्लुइड) वर परिणाम होत असल्याने येणाऱ्या सिद्धी व अनुभवांबाबत गुरूकडून मार्गदर्शन मिळू शकते. श्रीमद्‌भगवद्‌गीतेत भगवंतांनी या "सोम' पद्धतीचा उल्लेख केलेला असल्याने एकलव्य पद्धतीने अभ्यास करणेही जमू शकते, पण बऱ्याच जणांना असा एकलव्य पद्धतीने अभ्यास करणे अवघड जाऊ शकते व प्रचिती यायला वेळ लागू शकतो.
येणाऱ्या अनुभवांपैकी सर्वात मोठा अनुभव म्हणजे "सोम' ध्यान पद्धतीच्या अभ्यासाने रोजच्या व्यवहारात कार्यक्षमता वाढते, अंतःप्रेरणा वाढते, नवीन कल्पना सुचतात, ध्यानाला बसले असता जमिनीपासून वर उचलले जाण्याचा अनुभव येऊ शकतो, आपले शरीर व मन फुग्यासारखे विस्तारलेले आहे, असा अनुभव येऊ शकतो. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे असलेले रोग बरे करून आरोग्य मिळविण्यासाठी याचा खास उपयोग करून घेता येतो. कारण "सोम'संतुलन झाले की प्रज्ञापराध कमी होऊ शकतो व "सोम'संतुलन झाले की सर्व इंद्रियांवर मेंदूचा ताबा दृढ होतो व आरोग्यप्राप्ती होणे सोपे होते. सकाळी उठल्यावर स्नान करून वा मल-मूत्र विसर्जनानंतर, हात-पाय धुऊन स्नान न करता "सोम' ध्यानाचा अभ्यास करता येतो, तसेच रात्री झोपण्यापूर्वी ध्यान करणे श्रेयस्कर असते. ध्यानासाठी आवश्‍यकता सांगताना स्नानाचे, कपड्यांचे किंवा एका विशिष्ट स्थानाचे बंधन सांगितलेले दिसत नाही, पण तरीही शरीराची व मनाची शुचिर्भूतता अभिप्रेत असते. साधारण एका बैठकीला कमीत कमी 20-25 मिनिटे या ध्यान पद्धतीचा अवलंब करावा. "सोम' ध्यानासाठी दिलेली सकाळची 25-30 मिनिटे व रात्री झोपण्यापूर्वी दिलेली 20 मिनिटे यामुळे शांत झोप लागून झोपेचा वेळ कमी होईल. झोपेचा वेळ कमी झाल्याने आपण ध्यानाला दिलेला वेळ आपल्याला भरून मिळेल, जडत्वाबाहेर असलेल्या सूक्ष्म शरीराचा (ऍस्ट्रल बॉडीचा) अनुभव घेता येईल, तसेच कामातील कार्यक्षमता वाढल्यामुळे एका तासात दीड-दोन पट काम होऊन दिवसाच्या तासांचा अधिक फायदा मिळू शकेल. तेव्हा ध्यानासाठी तास-पाऊण तास दिल्याने इतर कामांसाठी वेळ कमी पडणार नाही, याची खात्री ठेवावी आणि "सोम' ध्यान पद्धतीची उपासना सुरू करावी. हे ध्यान केवळ रोग बरे करण्यासाठी नसून, याचा कामदम्‌ (व्यावहारिक यश) व मोक्षदम्‌ (आत्मिक समाधान व यश) असा दोन्ही प्रकारे फायदा होत असल
्याने आपल्या जीवनाची इतिकर्तव्यता सिद्ध होण्यासाठी "सोम' ध्यान पद्धत अत्यंत सोपी आहे. आपली मानसिकता या "सोम' ध्यानाकडे गुंतून राहावी, त्यावरची श्रद्धा वाढावी यासाठी
अकार चरण युगुल,
उकार उदार विशाल,
मकार महामंडल,
मस्तकाकारे
या ओवीत वर्णन केलेल्या ॐराचे चित्र वा तशा पद्धतीची मूर्ती घरात ठेवावी. असा ॐकार सतत आपल्याला दिसेल अशा ठिकाणी ठेवणेही चांगले असते. दृष्टी अशा आकारावर पडल्यामुळे मेंदूत होणाऱ्या बदलाचा फायदा तर होईलच, बरोबर श्रद्धा दृढ होऊन "सोम' ध्यान पद्धतीत अधिकाधिक रस निर्माण होऊन त्यापासून अधिकाधिक आनंद घेणे सोपे होईल.
"सोम' ध्यान पद्धत थोडक्‍यात याप्रमाणे सांगता येईल -
"सोम' ध्यान पद्धतीच्या अभ्यासासाठी पूर्वतयारी म्हणून इंद्रधनुष्याप्रमाणे असलेले सात मुद्दे पुढीलप्रमाणे-
1. अंतर्बाह्य शुचिता
2. व्यायाम, चालणे, क्रियायोग
3. दीर्घ श्‍वसन व ताणरहित मन, श्रद्धा
4. दुसऱ्यास मदत, दान, लोकसेवा, वागण्यात सरळपणा
5. भक्‍ती, सामुदायिक ध्यान, अभ्यास शिबिरास उपस्थिती
6. "सोम' ध्यान, ॐकार पठण, मनन, चिंतन
7. समर्पण, समाधान, अंतर्ज्ञान, समाधी अनुभव...
ॐकार म्हणताना खालील गोष्टींकडे लक्ष ठेवावे; प्रत्यक्ष "सोम' ध्यानयोगाचा अभ्यास खालीलप्रमाणे करावा-
* रोज सकाळी 20-25 मिनिटे व रात्री झोपण्यापूर्वी 20 मिनिटे "सोम' ध्यान पद्धतीचा अभ्यास करावा.
* तनाचे व मनाचे संतुलन साधण्यासाठी पंचमहाभूतांचे ध्यान करावे व ताणरहित व्हावे.
* ऱ्हस्व, दीर्घ व प्लुत ॐकार म्हणावा. नंतर तोंड बंद ठेवून अनुनासिक ॐ ध्वनी म्हणावा.
* श्‍वास आत घेताना पोटाचे व सर्व शरीराचे प्रसरण आणि ॐकार म्हणत असताना म्हणजेच श्‍वास बाहेर जाताना पोटाचे व सर्व शरीराचे आकुंचन होण्याकडे विशेष लक्ष पुरवावे.
* स्वतः म्हटलेला ॐकार स्वतःच ऐकण्याचा प्रयत्न करावा.
* श्‍वास व प्राण मस्तकाकडे आणून ॐकार म्हणावा व आसमंतातून ॐकार ऐकण्याचा प्रयत्न करावा.
* काही वेळानंतर ॐकार थांबवून मेंदूतील शक्‍तिकेंद्रांना म्हणजे देवतांना सोमरसपान झाल्यामुळे अवधूती आनंदाचा व शून्यत्वाचा अनुभव घ्यावा.
* "माणसामाणसात मैत्री व प्रेमभाव वाढो, सर्वांचे दुःख नष्ट होवो आणि सर्वांना आरोग्य, समृद्धी व शांती लाभो' अशी प्रार्थना करावी. सर्वात शेवटी "ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः' अशी शांतिप्रार्थना करावी.
येणारा गुढी पाडवा "सोम' ध्यान पद्धतीचा अवलंब करून सुरवात करण्यासाठी उत्तम दिवस समजावा आणि खरा गुढी पाडवा म्हणजे कुंडलिनी जागृती किंवा मेरुदंडाची गुढी उभी राहून वर ठेवलेला मस्तकरूपी घडा चैतन्याने भरून आनंदाचा अनुभव घ्यावा.
प्राण वर घेऊन जाण्यासाठी, प्राण मूर्ध्नास्थानी नेण्यासाठी नाकपुड्या दाबून बसण्याचा अभ्यास किती दिवस करणार? त्यापेक्षा ॐ इति एकाक्षरं ब्रह्म व्याहरन्‌, याची सुरवात करा. ॐ ला एकाक्षर ब्रह्म का म्हटले? कारण सर्व ब्रह्माचे मूळ नादात आहे व हा नाद ॐ आहे.
सर्वद्वाराणि संयम्य मनो हृदि निरुध्य च ।
र्ध्न्याधायात्मनः प्राणम्‌ आस्थितो योगधारणाम्‌ ।।8-12।।
ओमित्येकाक्षरं ब्रह्म व्याहरन्‌ माम्‌ अनुस्मरन्‌ ।
यः प्रयाति त्यजन्देहं स याति परमां गतिम्‌ ।।8-13।।
श्रीमद्‌भगवद्‌गीतेतील वरील दोन श्‍लोकांचा अर्थ समजून घेऊन संतुलन ॐ ध्यानयोग (Santulan OM Meditatation - SOM) 'सोम' ध्यान कसे करावे याविषयी श्रीकृष्ण काय म्हणतात ते पाहू.
ध्यानासाठी आवश्‍यकता सांगताना स्नानाचे, कपड्यांचे किंवा एका विशिष्ट स्थानाचे बंधन सांगितलेले दिसत नाही; पण तरीही शरीराची व मनाची शुचिर्भूतता अभिप्रेत असते. ध्यानासाठी लोकरीच्या आसनावर रेशमी वा धूतवस्त्र टाकून बसणे उत्तम असते. रोज एका जागी, एका विशिष्ट वेळेला ध्यान करणे चांगले. पद्मासन, सिद्धासन वा सुखासन घालून मेरुदंड सरळ ठेवून बसणे ध्यानासाठी चांगले असते, असा अनुभव आहे. ज्यांना मांडी घालून बसता येत नाही, त्यांनी खुर्चीवर वा स्टुलावर बसावे. फक्त पावले जमिनीवर पूर्ण टेकावीत व टेकून बसू नये. म्हणजेच कंबरेच्या वरचे शरीर साधारणतः पाच अंशांनी पुढच्या बाजूला कलते ठेवावे. तर्जनी व अंगठ्याची टोके एकमेकांना मिळवून दोन्ही हात गुडघ्यांवर वा मांडीवर उताणे ठेवावेत.
सर्वद्वाराणि संयम्य
भगवंतांनी येथे आपल्या शरीराच्या सर्व इंद्रियांच्या द्वारांवर लक्ष ठेवा असे सांगितले आहे. इंद्रियांचा निरोध करा वा काही पाहू नका, असे सांगितले नाही. कबीर म्हणतात की जे काही आपण पाहू, ते परमेश्‍वराचेच स्वरूप आहे व ते परमेश्‍वराचेच सौंदर्य आहे. उगाच डोळे मिटून का बसायचे? डोळे उघडे ठेवून पाहायला हरकत काही नाही; पण त्यात विकृती असता कामा नये. अशा पद्धतीने संयमन साधता येते आणि डोळे उघडे ठेवून आनंदाने बसता येते. आपण विकृतीबाबत एक उदाहरण पाहू. बसस्टॉपवर बसची वाट बघत थांबले असता एक मुलगा व मुलगी हातात हात घालून जात असताना दिसले, तर पटकन मनात येते अरे, "यांचे लग्न कधी झाले? ही मुलगी याचीच बायको आहे का? अरे बापरे, काहीतरी लफडे दिसते आहे.' जे डोळ्याला समोर दिसते आहे त्याऐवजी वेगवेगळे विकृतीजन्य विचार मनात कशाला आणायचे? काहीही पाहताना त्यात विकृती न येता आहे तसे पाहिले, तर काही समस्या नसते. जे जसे आहे तसे पाहणे, म्हणजे काही विकृती न येता पाहणे.
हृदि निरुध्य च
हदयात आपल्या मनाची स्थापना करा, असे भगवंत येथे सांगत आहेत. आपण म्हणतो, हा निर्णय तू मनाने घेतला आहे की हृदयाने? भावनेने घेतला आहे की तर्काने? एकदा सर्व तर्कशास्त्र संपले, की आपले सर्व निर्णय हृदयाला घेऊ दिले पाहिजेत. हृदयाला विचारले पाहिजे, की हे सर्व माणुसकीला धरून आहे का? हे परमेश्‍वराला आवडेल का? परमेश्‍वराला हे आवडणार असले व सर्वांच्या कल्याणाचे असले, तर हे काम मी करतो अशी वृत्ती पाहिजे. मनाला हृदयाच्या ठिकाणी आणल्याशिवाय काही काम करायचे नाही. यात अवघड काय आहे? डोळे उघडे ठेवून बसले असता लक्ष नेहमी हृदयावर हवे. याच हृदयाचा एक भाग मेंदूत आहे. त्यामुळे ध्यानाच्या वेळी भ्रूमध्यात असलेल्या पिच्युटरीच्या ठिकाणी लक्ष ठेवले तरी काम होते. वागताना मात्र लक्ष हृदयावर ठेवले पाहिजे म्हणजे कर्म करताना निर्णय हृदयानेच घेतले पाहिजेत.
र्ध्न्याधायात्मनः प्राणम्‌ आस्थितो योगधारणाम्‌
योगधारणा अशी हवी, की मला माझ्या सर्वस्वाला एकत्र करायचे आहे. माझ्यातला डॉक्‍टर, माझ्यातला मुलगा, माझ्यातले वडील, माझ्यातला भाऊ वगैरे सर्वांना एकत्रित करून मी ध्यानाला बसायला हवे. आपल्या एका शरीरात आपली अनेक व्यक्‍तिमत्त्वे अस्तित्वात असतात. यासाठी ध्यानपद्धतीत सामुदायिक ध्यान व दीक्षा अत्यंत महत्त्वाची असते. आपल्याला एकदा सामुदायिक ध्यानाची सवय लागली, की आपल्या सर्व शरीरात, मनात व व्यक्‍तिमत्त्वात असलेली सर्व अंगे एकत्र होऊन जातात. मी सर्वांना बरोबर घेऊन चालेन, ही योगधारणा. प्राण मूर्ध्नास्थानी आणून योगधारणेत स्थित व्हायचे असते. प्राण मूर्ध्नास्थानी आणणे ही एक गोष्ट जरा कठीण आहे; अवघड कोणाला आहे, तर ज्याला काही करायचे नाही त्याला. ध्यान करणाऱ्याला अवघड असे काही नाही.
श्‍वास आत घेताना सर्व शरीर प्रसरण पावावे, मुख्य म्हणजे छाती-पोट प्रसरण पावावे व तसे दिसावे अशी अपेक्षा असते. श्‍वास सोडत असताना शरीराचे आकुंचन व्हावे व छाती-पोट आत जावे. अशा प्रकारे विशिष्ट दाबाने सर्व शरीराला कार्यरत करून प्राणायाम केला की शक्‍ती मूर्ध्नास्थानी (टाळूकडे) येते. प्राणायामाचे एक गणित आहे. प्राणायामाच्या संबंधात प्राणाचे अपानात हवन, अपानाचे प्राणात हवन, अंतर्कुंभक, बहिर्कुंभक, महाकुंभक, केवलकुंभक या सर्व गोष्टी भगवंतांनी इतरत्र सांगितल्या आहेत. प्राणायामाचा पंप चालविल्यानंतर शक्‍तीचे उत्थापन होते व ही शक्‍ती मूर्ध्नास्थानी पोचविणे आवश्‍यक असते. त्यामुळे पोट आत-बाहेर होऊन पंप चालणे खूप महत्त्वाचे आहे. खूप लोक प्राणायाम तर करतात; पण त्यांचे पोट आत-बाहेर होत नाही. प्राणायाम करून प्राणाला मूर्ध्नास्थानी घेऊन गेल्यानंतर तो सर्व शरीरभर वितरित होणार असतो. प्राण मूर्ध्नास्थानी घेऊन जाणे हा खरा प्राणायाम.
झाडाला पाणी घालायचे असेल, तर आपण झाडाच्या मुळाला पाणी घालतो. शरीररूपी झाडाचे मूळ वर डोक्‍यात असते. तेव्हा मूर्ध्नास्थानी प्राण आणणे महत्त्वाचे असते. एकदा का प्राण मूर्ध्नास्थानी आला, की कल्पनेपलीकडील व आश्‍चर्यकारक गोष्टी काय काय घडतात हे पाहण्यासारखे असते. हा प्राण मूर्ध्नास्थानी घेऊन जाण्याच्या क्रियेला व शरीरातील प्रत्येक पेशीला प्राण पुरविणे याला प्राणायाम असे म्हणतात.
त्यासाठी फार काही करावे लागते असे नाही. प्राणाचे अपानात, अपानाचे प्राणात, प्राणाचे प्राणात हवन करणे वगैरे महत्त्वाचे असले, तरी शेवटी एक अवस्था अशी आली पाहिजे, की आपण नुसते बसले असता ही क्रिया सहजपणे चालायला पाहिजे, नुसता डाव्या-उजव्या नाकपुडीने प्राण घेऊन त्याच्यातच गुंतून राहिले तर समाधी अवस्थेपर्यंत, समत्वापर्यंत कसे काय पोचणार? या सर्वांची सुरवात म्हणून आपण प्राणायाम करतो. प्राणायाम करायचा म्हटला, की मार्गदर्शक गुरू व देखरेख खूप आवश्‍यक असते; कारण त्यातला कुंभक चुकीचा झाला तर त्रास होऊ शकतो.
वाचेने शब्द उच्चारण्यासाठी श्‍वास घेणे व सोडणे आवश्‍यक असते. सर्व नादाचा मूळ ध्वनी ॐकार उच्चारत असताना जी श्‍वसनक्रिया होते, ती प्राणायामातील श्‍वसनक्रियेसारखीच असते. त्यामुळे ॐकार म्हणणे हा प्राणायामाचा सहज व सोपा प्रकार आहे. सहज प्राणायाम सांगण्यासाठी भगवंतांनी पुढचा श्‍लोक सांगितला आहे.
ओमित्येकाक्षरं ब्रह्म व्याहरन्‌ माम्‌ अनुस्मरन्‌ ।
यः प्रयाति त्यजन्देहं स याति परमां गतिम्‌ ।।8-13।।
प्राण वर घेऊन जाण्यासाठी, प्राण मूर्ध्नास्थानी नेण्यासाठी नाकपुड्या दाबून बसण्याचा अभ्यास किती दिवस करणार? त्यापेक्षा ॐ इति एकाक्षरं ब्रह्म व्याहरन्‌, याची सुरवात करा. ॐ ला एकाक्षर ब्रह्म का म्हटले? कारण सर्व ब्रह्माचे मूळ नादात आहे व हा नाद ॐ आहे. आपण जेव्हा ॐ म्हणतो, तेव्हा आपल्याला कधी कधी असेही वाटते, की हा ॐ आपण म्हणतो आहे की बाहेरून ऐकू येतो आहे? सर्व आसमंतात भरलेला नाद ऐकणे खूप महत्त्वाचे असते. त्यासाठी सुरवातीला भगवंतांना स्मरून ॐ म्हणणे ही एकच क्रिया आपल्याला करायची असते. त्यानंतरचे सर्व भगवंतांवर सोडून द्यायचे असते. यामुळे साधक भगवंतांशी एकरूप होऊन जातो, नाद ऐकू यायला लागतो व यानंतर लगेच भगवंतांनी सांगितलेली फलश्रुती म्हणजे "यः प्रयाति त्यजन्देहं स याति परमां गतिम्‌,' अशी अवस्था प्राप्त होते.
वेगवेगळ्या तरंगलांबीचा (फ्रिक्वेन्सीचा) ॐकार मी म्हटला व त्यावर पुणे विद्यापीठात कै. डॉ. दामले यांनी प्रयोग केले, त्यानंतर डॉ. अनिता पाटील यांनीही प्रयोग केले. ॐकार म्हटल्यावर ईईजी घेऊन आपल्या मेंदूत काय घडते आहे, कुठल्या वेव्ह लेंग्थ निर्माण होतात व मेंदूची जाणीव कुठल्या पातळीवर जाते, याचे निरीक्षण केले गेले आहे. असे बदल मेंदूत होतात हे विज्ञानाला मान्य आहे. पतंजलींनी सांगितले आहे चित्तवृत्तिनिरोधः इति योगः म्हणजे मनाच्या (चित्ताच्या) वृत्ती आपल्याला शांत करायच्या आहेत. वृत्ती म्हणजे मनावर उठलेले विचारांचे तरंग.
आतील ॐकार म्हणून आपल्याला आजाराचे निवारण करणे, हा आपला पहिला हेतू आहे. ॐकार म्हणण्याच्या ऱ्हस्व, दीर्घ व प्लुत या तीन पद्धती महत्त्वाच्या असतात. ऱ्हस्व ॐकार कफदोषावर, तसेच शरीरातील अतिरिक्‍त चरबी वितळण्यासाठी उपयोगी असतो. वैश्‍वानर अग्नी म्हणजेच शरीराची हार्मोनल सिस्टीम नीट चालत नाही त्यांच्यासाठी ऱ्हस्व व दीर्घ ॐकार अत्यंत उपयोगी असतो. दीर्घ ॐकार शरीराच्या मधल्या भागावर कार्य करतो व तेथील पित्तदोष नष्ट करतो व शरीराची धारणा व्यवस्थित ठेवायला मदत करतो. प्लुत ॐकार मानसिक विकार, मेंदूच्या विकारांवर काम करतो. पूर्ण भ्रामरी केल्यास सर्वरोगनिवारणासाठी उपयोग होतो.
आयुर्वेदशास्त्राप्रमाणे ध्यानाचा रोगनिवारणाशी लावलेला संबंध हा बादरायणी संबंध आहे की काय, असे एखाद्याला वाटू शकेल, परंतु तसे मुळीच नाही. कारण
समदोषः समाग्निश्‍च समधातुमलक्रियः। प्रसन्नात्मेन्द्रियमनाः स्वस्थमित्यभिधीयते ।।
अशी आरोग्याची व्याख्या आयुर्वेदाने जेव्हा केलेली आहे आणि प्रज्ञापराधं तं विद्यात्‌ सर्वरोगप्रकोपणम्‌ असे जेव्हा म्हटलेले आहे तेव्हा आयुर्वेदात मन, आत्मा यांचा स्पष्ट उल्लेख केलेला सापडतो. प्रज्ञापराध समजावत असताना धीधृतीस्मृतिविभ्रष्टः असे सांगितल्यामुळे एकूणच मानसिक अवस्था, वागण्याची पद्धत, ह्यांचाही रोग व आरोग्याशी असलेला संबंध सहज समजून येतो. श्रीमद्‌भगवद्‌गीतेत भगवंतांनीही "हृदि निरुध्य च' असे आवर्जून म्हटलेले आहे. म्हणून प्रत्येक कार्यात हृदयाला स्थान द्यावे लागेल, असे स्पष्ट समजायला हरकत नाही. मनाला नुसत्या गणिती भाषेत काम करू न देता त्याची हृदयाची सांगड घातली जावी, चर्मचक्षूंनी दिसते त्याच्या पलीकडचे काही पाहता यावे; गुलाबाचे फूल दिसले तर ते सुंदर आहे, गुलाबी आहे, त्याला सुंदर वास आहे वगैरे गोष्टींची नोंद घेण्याबरोबरच मुळात ओबडधोबड जमिनीत उगवलेले गुलाबाचे फूल एवढे नाजूक व सुंदर कसे? यात भगवंतांची काही किमया व कौशल्य आहे हे जेव्हा दिसायला लागेल तेव्हा म्हणता येईल, की "मनो हृदि निरुध्य' सांगितल्याप्रमाणे कार्य होत आहे. हे करणे अवघड मुळीच नाही. यासाठी आवश्‍यक असते दीक्षा.
बऱ्याच वेळा रोगाचे कारण शोधत असताना माता, पिता, वडीलधारे, गुरू यांच्याविषयी अश्रद्धा, अशी कारणेही शास्त्रशुद्ध समजली जातात. त्यामुळे ध्यानासाठी गुरूंची आवश्‍यकता असते असे म्हटले तर हे विधान शास्त्रविरोधी आहे असे समजायचे कारण नाही.
दीक्षेत गुरू कबूल करून घेतात, की मी काया-वाचा-मने व्यवस्थित वागीन, चार-चौघांना मदत करेन, दानधर्म करून समाजधारणा कशी राहील याकडे लक्ष देईन, मी रोज ध्यानाचा अभ्यास व्यवस्थित करीन. शिष्याने असे वचन दिल्यामुळे ध्यानोपासना नियमितपणे करणे आवश्‍यक ठरते. गुरू करायला, दीक्षा घ्यायला लोक घाबरतात. कारण मी दीक्षा घेतली तर गुरूंना काहीतरी द्यावे लागेल, गुरूंनी सांगितल्यानुसार वागायला लागल्याने माझ्यावर बंधने येतील, विहिरीत उडी मार असे गुरूंनी सांगितले तर विहिरीत उडी मारावी लागेल, अशी भीती लोकांच्या मनात असते. पण वास्तविक असे काहीही होत नाही. तसे पाहिले तर गुरूंना काहीही द्यावे लागत नाही. त्यांना द्यावी लागते श्रद्धा. त्यांना द्यावे लागते फक्त एक वचन, की तुम्ही सांगितल्यानुसार मी रोज ध्यान-धारणा करीन, माणसासारखा वागीन, चार-चौघांमध्ये राहून त्यांना मदत करीन. असे वचन दिल्यामुळे ध्यान चांगले होते.
"सोम' ध्यान पद्धतीत ॐकाराचे ध्यान करायला सांगितले आहे. कारण सर्व सृष्टीची उत्पत्ती ज्या नादातून झाली तो प्रथम नाद ॐकार आहे. इतकेच नाही, तर आधुनिक संशोधनातून सिद्ध झालेले आहे, की ॐकाराचा आकार एक विशिष्ट पद्धतीने यंत्रासारखा काम करतो. म्हणजे त्यावर लक्ष दिले असता शरीरातील चलनवलन व पेशींचा आकार आरोग्याला लाभदायक ठरतो.
आपल्याला माहीत असलेला आडवा लिहिला जाणारा ॐकार देवनागरी लिपीतला ॐकार आहे. ध्यानासाठी लिपीतला ॐकार नको, तर वेदात वर्णन केलेला व ज्ञानदेवांनी सांगितलेला, मांडुक्‍य-मुंडक्‍योपनिषदात सांगितलेला ॐकार आपल्याला ध्यानासाठी हवा आहे.
ज्ञानदेवांनी ॐकाराच्या साडेतीन मात्रा मुद्दामच शरीराच्या अवयवांशी तुलना करून समजावल्या आहेत.
अकार चरण युगुल,
उकार उदार विशाल,
मकार महामंडल,
मस्तकाकारे
या ज्ञानेश्‍वरांच्या ओवीत वर्णन केलेला हा ॐ - ध्यानात बसलेल्या माणसासारखा दिसतो. वर असलेला बिंदू हा साक्षीभाव आहे. अकार, उकार, मकार ऐकत असताना बरोबरीने उत्पन्न होणारा वरचा बिंदू ऐकण्याचा प्रयत्न करायचा असतो. वातावरणातून हा बिंदुनाद आपल्याला ऐकू येऊ शकतो.
ॐकारातील अकार ही लांब तरंगलांबीची (लॉंग वेव्ह) आकृती, उकार ही मध्यम तरंगलांबीची (मीडियम वेव्ह) आकृती आणि मकार ही लघू तरंगलांबीची (शॉर्ट वेव्ह) आकृती. अशा तऱ्हेने ॐकाराच्या आकृतीत शक्‍तीची सर्व रूपे समाविष्ट झालेली दिसतात. त्याही पलीकडे जाऊन येणारा साक्षीत्वभाव किंवा जे चैतन्य वा जाणीव सर्व जगाला पाहते तो साक्षीभाव दाखविलेला असतो.
जगातील सर्व भाषांमध्ये असलेला "अ' हा ध्वनी दोन अर्धवर्तुळे एकमेकांवर किंवा एकमेकांच्या बाजूला ठेवून दाखविला जातो. एक अर्धवर्तुळ "उ'कारासाठी वापरले जाते व "म'कारासाठी वर्तुळावर एक चंद्रकोर वापरली जाते. देवनागरी लिपीत सर्व शब्द दंडाने वरच्या रेघेला जोडायचे असल्यामुळे ही 90 अंशांत फिरवून ॐ असा लिहिला जातो. या ब्राह्मी लिपीवर झालेल्या संशोधनातून निष्पन्न झाले की ॐकार कंठातून निघणाऱ्या आवाजाशी व कंठाचा हवेला झालेला स्पर्श यामुळे होणाऱ्या आकाराशी संबंधित असतो. आणि त्यामुळेच कडे पाहणे व त्याचे उच्चारण हे संपूर्ण शरीराला स्पंदित करून संतुलित करण्यास उपयोगी ठरते. एवढेच नव्हे, तर ॐकार शांतपणे व एका विशिष्ट दाबाने म्हणत राहिले तर अवकाशातून प्रतिसाद मिळावा वा प्रतिध्वनी निर्माण व्हावा तसा ॐकाराचा सूक्ष्म ध्वनी ऐकू येतो व त्यामुळे शरीराचे सर्व धातू, त्रिदोष, मलक्रिया, अग्नी संतुलित होतात.
हा सर्वव्यापी आहे. आता प्रयोगातूनही हे सिद्ध झालेले आहे- आपल्या शरीरात ठिकठिकाणी हा आहे. उदा.- आपल्या भुवया, पाठीमागे बसलेला मनुष्य, ओठ अशा सर्व ठिकाणी याची आवर्तने असलेली दिसतात. पृथ्वीवर याचे प्रयोग करून झालेले आहेत. वेगवेगळ्या देशांतील किनाऱ्यांचा अभ्यास केला तर ॐकाराच्या (च्या)आकारासारखे आकार सर्वत्र दिसतात. ला वेगवेगळ्या देशांत, वेगवेगळ्या धर्मांनी आमेन, आमीन वगैरे नावे दिलेली आढळतात. यातला मूळ नाद आहे अकार. आवाज निघताना तो मूळ अकार असतो, त्याला थांबवायचा प्रयत्न केला की आपसूक उकार व मकार तयार होतो. तोंड उघडे ठेवून अकार म्हटला की तो अकार असतो, तोंडाचा चंबू केला की उकार होतो व तोंड बंद केले की मकार होतो. हा अ-उ-म अणच चा आहे.
सोम ध्यान पद्धतीतला ॐ अ-उ-म अणच चा आहे. पोटाचे आकुंचन प्रसरण केले तर तो आपसूक येतो. पोटाचे आकुंचन-प्रसरण करत असता डोळ्यासमोर असे चित्र वा फोटो असला तर अधिक उत्तम आहे. प्रत्यक्ष भगवंतांनी व सर्व संतांनी सांगितले आहे, की शेवटी हिंडताना, फिरताना सर्व ठिकाणी संत कबिरांनी भजनात म्हटल्याप्रमाणे साधो, सहज समाध भली, खावैं सो प्रसाद व सोवें सो दंडवत म्हणजे परमेश्‍वर सर्वव्यापी आहे, ही वृत्ती झाली नाही, तर सकाळ-संध्याकाळ 20-20 मिनिटे ॐकार करून समाधान मानणार का? 24 तास आपल्या आत ॐकार चालायला पाहिजे, तरच आपण सहज समाधीचा अनुभव घेऊ शकू. ॐकार म्हणताना सुरवातीला डोळे बंद असलेले चांगले.
ॐकार म्हणून आपल्याला आजाराचे निवारण करणे हा आपला पहिला हेतू आहे. यासाठी जमिनीवर बसून मांडी घालून ध्यानमुद्रा करून हात दोन्ही गुडघ्यांवर ठेवल्यास मनुष्य स्वतःमध्ये अंतर्मुख होऊन जातो; त्याला स्वतःचे गुणदोष दिसू लागतात. ध्यानमुद्रा घालून बसले असता मन शांत व्हायला मदत होते, शरीरातील मेरिडिअन्स जागृत होऊन ऍक्‍टिव्ह होतात, पण उत्तेजित होत नाहीत, हे लक्षात ठेवायला पाहिजे. एकदा ध्यान करून उठले की लगेच गुडघे दुखायचे थांबतील असे नव्हे, तर रोग बरा करण्याची प्रक्रिया सुरू होते. ॐकार म्हणण्याच्या ऱ्हस्व, दीर्घ व प्लुत या तीन पद्धती महत्त्वाच्या असतात. या तीन पद्धतींनी ॐकार कसा म्हणायचा, हे जाणकाराकडून समजून घ्यावे.
यातला ऱ्हस्व ॐकार कफदोषावर, तसेच शरीरातील अतिरिक्‍त चरबी वितळण्यासाठी उपयोगी असतो. वैश्‍वानर अग्नी म्हणजेच शरीराची हार्मोनल सिस्टीम नीट चालत नाही, त्यांच्यासाठी ऱ्हस्व व दीर्घ ॐकार अत्यंत उपयोगी असतो, म्हणजेच ज्यांना थायरॉईड, पिच्युटरी वगैरे हार्मोन्सची समस्या आहे त्यांना ऱ्हस्व व दीर्घ ॐकार उपयोगाला येतो. दीर्घ ॐकार शरीराच्या मधल्या भागावर कार्य करतो व तेथील पित्तदोष नष्ट करतो व शरीराची धारणा व्यवस्थित ठेवायला मदत करतो. प्लुत ॐकार मानसिक विकार, मेंदूच्या विकारांवर काम करतो. पूर्ण भ्रामरी केल्यास सर्व रोगनिवारणासाठी उपयोग होतो.
प्राणायामाने रोगनिवारण हे शास्त्रशुद्ध असून, ते सिद्ध झालेले आहे. कुठलाही शब्द उच्चारताना, मंत्र म्हणताना वा ॐकार म्हणत असताना श्‍वास बाहेर सोडणे व श्‍वास आत घेणे ही प्राणायामाची क्रिया घडतच असते. त्यातल्या त्यात "सोम' ध्यान पद्धतीत ॐकार म्हणताना होणारा प्राणायाम हा अधिक व त्वरित फायद्याचा ठरतो. सर्व मंत्रांचा राजा व मंत्र असलेला ॐकार म्हणताना प्राणायाम सहज होतो व त्याचा खूप मोठा फायदाही मिळतो. "सोम' ध्यान पद्धतीत ॐकाराचे उच्चारण हे सर्व सातही चक्रांना, सप्त लोकांना, साडेतीन मात्रांना अंतर्भूत ठेवून केलेले असते व त्यामुळे त्याचा सर्वाधिक उपयोग होतो. नियमाने ध्यान करत राहिल्यास उष्णता पचविण्याची शरीराला सवय होते व शरीरातील दोष निघून जाऊन नाडीशोधन झाल्यामुळे रोगनिवारण सोपे होते.
शिवाय ॐकार उच्चारताना निर्माण झालेल्या नादामुळे चित्तवृत्ती शांत होतात व जवळजवळ शून्यावस्थेचा आनंद घेता येतो, ज्यामुळे आत्मविश्‍वास वाढण्यास मदत होते, नवीन नवीन संकल्पना समजू लागतात आणि एकूण कुठलेही काम करत असताना यश मिळण्यासाठी लागणारी संकल्पना, उत्साह व शक्‍ती मिळू शकते.
अनेक प्रकारच्या उपचार पद्धती असतात, पण काही उपचार पद्धतींनी शरीरातील व्याधींवर काम होते, तर काही उपचार पद्धतींनी मानसिक व्याधींवर काम होते. पण "सोम' ध्यान पद्धती शारीरिक, मानसिक व आत्मिक पातळीवर लाभ मिळवून देते. "सोम' ध्यान पद्धतीने आपल्याला नुसता मोजमापात समजणारा लाभ मिळतो असे नसून, एकूणच समाधान व आत्मिक शांती मिळून जन्म सार्थक झाल्याचेही समाधान मिळते.
Brain anatomy to run concept (program) is called Indra. Mendutalya saktikendranna all of which need different gods somarasaci. This mendutalya somarasa you attract life was, he was a lot easier life spread all body. The terms we will go.
Mind and how it can be cured of the disease? What is in your hand to cure the disease and what is required to ensure that the disease will be cured. Very recently Healing Words
Has been prevalent. Recently, while if they are Pranic Healing. Your life is the reward of inheritance and wealth seemed, that's what some of these people imagine, this does not matter. Life is not conception. The part of the life science research to this day, but in many ways, but the man did not understand. This is jivanatattva life, it is amrtatattva. Your life diseases are healed, his life was healing, life, and you get nirayamata remains prananeca your health. So where are life, there can not be any errors. Life is mahateja, where there is darkness, how will prakasarupi color? We have to appeal again. Life is omnipresent. After the appeal of oxygen in the lungs after which life comes inside, just live without it life phupphusata, it is not themselves pesipesita mix the blood. If the pain in the head, send it to life dokyakade knees, send gudaghyakade If the pain, it may be possible in mind.
Many times people say, "I am certain that in mind, it is better? If asked whether you I say, that evil is good on your what experience is, that the answer you can give. "What to do," he asked, when he saw that uttaravaruna given that they Diseases do not see the transmission of life or appeal to life anywhere dhyanapaddhatita they How well will be? "Good health is above wealth 'looks like if you remember this formula, such as a rocket on udavayace If the first all nuts, bolts, and all its form, its body is seen for the first time to check, because they are the rocket body started. And make your body any mind were kept, but the other benefits of meditation from which you get. srimadbhagavadgitetalya said rather confusing one fourth adhyayatila,
And multiple high vitata brahmano faces.
Karmajanviddhi Tanya sarvan and jnatva vimoksyase 432 ..
That step you will be free from sansarabandhana. Be very afraid of people or large words. Sansarabandhanatuna be free, that's what is going to be removed out of me or what I should die, think of them. Is called to be free sansarabandhanatuna bhagavantanni here, no world. Binding does not like it. Just do not like to live in bondage small son. Since the cold morning put our relations socks, they think the happiest day of her obligation. Five minutes to throw away those socks. Be beneficial, when all children socks, hat and do not stand a simple knot. Ward is our obligation to do. God is saying here ... yajnamule inevitable bandhanantuna of all life. All the monks are suggested routes muktisathica.
Recovery is the first note you want, then you need a daridyramukti, then that should be separated tanatuna freedom. Got all kinds of freedom, is not difficult to reach the kaivalyapadala. Kaivalyapadataca is meditation and Samadhi. Such dhyanasambandhi we will know.
There are many types of bhagavantanni sacrifice. Dhyanapaddhatita any sacrifice is necessary. Do you think this statement, that "Mon dhyanapaddhatita will give the daily sacrifice and set fire to some, but this is not required. The fire was set ablaze offering, but the best is because they have a different solution, and the product has the physical level, but the physical sacrifice should do that. eg. hospital who took a rose flower bhavanebarobara see Fig silent when, and if he feels better. that is bhavanebarobara a ritual, a thing is better take; but that they do need it, it is not. what is life and Jagruti Wednesday how to appeal? his life was, until life struck him, so we use the word a lot in life, but you do not have anyone aware life. ayurvedikadrstya saw physical and, if you eat the food the body is metal terminal saptadhatummadhila bananarya semen. it is like a car with petrol as the body is White Force semen.
This seed is left anurenum fill in all the body. This life is a trap to catch the semen. Oxygen (oxygen) is a tool to appeal to this life. Since we are living the life force called. You can not do anything if she went through. Cash is not the power of the soul, and when he should ever come out of the inside, it defines life itself. So we say that this is the Divine force, there is paramatmasatta. This life was in your body, your health, but remains regular.
Dhyanarupi offerings is called life. This dhyanapaddhati your work easier as simple as the. Dhyanapaddhati should be, which everyone should be gathered together, even sleeping on the bed, sick manusyalasuddha! If sleeping on the bed, the perception ajaryala, that '"and jnatva vimoksyase, this note that I will be well, if
It should be noted first bed. Ajaryala bed was not the focus, but how will he lives and how bolavinara well?
Need simple meditation method so that they should not be bound to any physical risky proposition. It should be secular, women and men, should not be any restriction on the small-large, he should not be called the bond. What would be dhyanapaddhati, if you never use it for health. By the end of the bhagavantanni, "yah prayati tyajan deham Un yati paramam gatim. The sentence on each one of fear. Everyone feels that bhagavantanni not want to go where leaving the body but if I try dhyanapaddhati people, we need paramagati now. Bhagavantanni mrtyupascata words are not used. Srimadbhagavadgiteta not used nirarthakapane Any words. Simple Arjuna, the word for hundred different concept are. Why would srimadbhagavadgiteta bhagavantanna death, the word was used not used the word 'death at bhagavantanni, if they used the word flesh left on. while technically restful sleep you come back to the body of panic and are gelelo out the flesh, we are walking around out there somewhere, when you look at where we are going to place the mountain, we are talking about cases that ... even people we did not experience that never came to 70-80 per cent., and eat a little less attention to jhopanaryanna are exactly that experience. this is called the body of this release, and yah prayati tyajandeham.
A nice sutabuta, wearing a tie, in front of the rich man and prestigious manufacturer, etc., when a woman does not seem to respond better to some consisted of a man. Her your ears, eyes, etc., are not identified senses, the mind is not set, it is seen that in terms of the quality of the subtle body. I always say, do not go out of the packing, refer to the inner medicine, see inside the person and put him in contact. Do not let the outside kapadyanvaruna kunabaddala. Friendship with the doctor balajim in the cosmetic and only if they are doctor-patient relationship, and who will not be noticeably after the Balaji What better; Balaji was but one person full name of friendship, that are separate from the relationship established. So you want to contact the inner jivanatattvasi - subtle body. Because the country is the origin of the disease beyond your body. From there comes the body of the disease. If your body is sick, sick person is not subtle; But the subtle body, but the body is too sick to be sick guaranteed. Most of the income of heart disease (sayakosometika) are. The mind is the body's subtle power.
The idea was to come before the incidence (intyusana), eg. We felt that this man is deceitful, and will be able to alert you; But you do not understand some of the tests as before. What if greed is going to hold you to that, what will be the result, it is understood that agavu, if they do not, it will be easier to Final decision. Can be dhyanapaddhatine experience and inspiration, that God says; For the "Mon" dhyanapaddhatine to travel bodily minute, will practice to paramane, success will be achieved. Such success will be happier life have received and will receive health care. You need vital energy, the more than was attracting more and more difficult to overcome the disease of any no, if you remember this principle, but realize that any medicine than srimadbhagavadgiteta command "Mon" dhyanapaddhati, balance, meditation and passive culture. Srimadbhagavadgiteta is called bhagavantanni, "samatvam Yoga ucyate. Shrimadbhagwadgita samatvaca Awards. Manasatale-man, woman-purusatale and is expected to be at all layers of assimilation. Yoga is said the definition of a word while srimadbhagavadgitene samatvaca. As I dhyanapaddhatila balance Meditation (dararpiinsrarapa jaca casavalinrinrinlepa dajaca) is the name given. This dhyanapaddhatila "Mon" is one more reason to give the name of the dhyanapaddhati. Your brain runs over your body, all the same disease that produces or hatavato. All of these actions on the brain fluid (lasisalie iliparasra sarsrilava) are delivered. Roshogollas as is waved pinch of sugar, so the brain is kept in the liquid. If the potato is soft or hard rasagullyaca, if you put your head to say that the potatoes? When the brain does not work at all, then it is over and it has ended sacchidratahi rasalapana mendurupi rasagullyaca, which makes it batatyasarakha. As your fluid is called nursing a nightcap or mendutalya. You called Vedanta, the king of the gods, Indra is somarasa on the right. Indra is the second-brain person, but you need to run some third concept (program) is called Indra. Mendutalya saktikendranna all of which need different gods somarasaci. God nursing a nightcap drink, many people conclude that the reference to the cast, and the God of nursing a nightcap drink cannabis you do not have a drinking alcohol? This mendutalya somarasa you attract life was, he was a lot easier life spread all body. The terms we will go. He handed "Mon" dhyanapaddhati or two verses samajavaleli,
Sarvadvarani sanyamya Mano hrdi nirudhya f.
Murdhnyadhayatmanah pranam stationed yogadharanam 812 ..
Omityekaksaram Brahma vyaharan mam anusmaran.
Yah prayati tyajandeham Un yati paramam gatim 813 ..
Caitanyapravaha blower body, puberty, and described the practice of the success of "... tanace and mental health." The state is trying to get the "attention". Incoming Gudi Padava "Mon" meditation method shall be the best day to start the adoption of Kundalini awakening or should experience the joy and good Gudi Padava full integration pitcher mastakarupi kept on standing Gudi merudandaci.
Chaitra pure counter starts to prepare for the new year and the spring to come. Custom build Gudi tyanimitta is familiar with his hand. Body regenerate thrust, Youth and experience to be streamed brahmarandhrakade place all the power of the scalp, that receive many kinds of success, no matter known to say that the arrival of spring rain. Chaitra-vaisakhata not showing new leaves of the trees in the spring, nature, who expressed pleasure at all, cold light is required to be aware of the heat of the sun and low light again. The body is built rtumule getting inspired to set up Gudi Gudi parivartanatila occur, the body of experience with the latter is set Gudi see the effects of his external environment, it is difficult to say. But the only true, the healthy environment that requires a lot of experience to the mind-body. Caitanyapravaha blower body, puberty, and described the practice of the success of "... tanace and mental health." This stage to get all manusyamatra, That fell, they are always working hard. This prayatnannaca named "Focus". Patanjalinni dhyanasiddha Get this context "Samadhi", the name given independence and that, salvation, nirvanaci men lived to the last step was considered. Forth Lord who hold visvasatta Total gurukrpene or whatever they happen (nature) grace.
How to try meditation? Stated in a different kind of dhyanamarga avalambanya than bhagavantanni srimadbhagavadgiteta "Mon" dhyanayoga methods is the most simple and experience. "Mon" how to take care of? "Mon" sit anywhere on a chair or on the ground, to focus, just not be thrust upon the hole in the lower merudanda, that it should be raised on any ground. Dhyanamudra by the index finger and thumb tips each adapted supine knees and knees with hands touching each other three fingers (upade ) placing, the whole body relaxed (relaxed) by sun. This was the "Mon" meditation method of preparation is necessary. The eyes should be on the vision laid open nasikagra little or erase, so your nose and see the tops mandiparyantacaca. It is always easier to sit with our eyes closed. After all the attention to its own body distinction, that is, we should try looking in the mirror and like your first bahyasarira antarsarira. Body and mind to tanarahita.
Then in order to balance the body, mind Panchamahabhutas do.
* Merudanda at the bottom of the tetragonal suvarnarangata the size prthvitattvace location (muladhara chakra) and the mantra h. In this speech when it comes to perfume the environment ministry to see it.
* Kadhaisarakha size of the abdomen at the crescent and candipramane brass jalatattvace location (the sacral chakra) and will get the spell. Hope this mantra while tongue can taste the nectar.
* Phasalya on both sides of the navel and the red triangle is agnitattvace location (lumbar) and the mantra probably permanent. This mantra can be seen when the eyes are closed while the speech or mind Awesome nisargasaundarya niranjanatila mild flame.
* As the green chest and breasts with the size of the place phadaphadanarya jhendyapramane udabattituna or smoke in the air as waves, gray, blue color form this agnitattvace location (Anahata Chakra) and the spell system. While this sounds like a mantra throughout the body, or that someone can experience love, hug killed rotating morapisa.
* Bhrumadhyata both English and eight horizontal thevalyapramane ajnacakra with two cloves. Blue in the middle of the goal of this cycle, and the spell broken-ksam akasatattvace lived. Existing environments while remaining filling sound or mantra can hear the pronunciation of the car.
Appears at the top of the head is bright and tejahpunja sahasrapadmacakra * ghumatapramane brass saw standing on the chatrikhali. This is the principle of self-paramatma and watching. This mantra. This atmatattvaca car can experience sunyatvaca while saying.
So should begin to realize the actual car after the balance of the body. The first thing to say to start the car lower tone voice, a voice of his. Of course, taking inspiration from all the body, especially to monitor the effect of the contraction and the car slowly while holding phulanyaci action saying. Also called the car itself should try listening. Be a car before having to face off again nasikedvara by the car until a few ways. After six months of study in the coming year, the third-stage version of the car was able to bring inspiration and life mastakakade. Kara note that survive this terrible time breathing when the car is said to come off the car. If this is not his mouth opened and closed Kara results. After some time experience sunyatvaca stop this car.
Of course the "Mon" Taking note of the initiation method gurukaduna understand this simple meditation method was very important. Amrtarupi and the body would continue to practice this method of meditation "on somadravya (Cerebro spion fluid) guidance and success in the coming gurukaduna anubhavambabata the effect on can be obtained. Srimadbhagavadgiteta bhagavantanni or "Mon" method can study the way how we have come to mention it, but many of them can be difficult to study the way how we can take a long time to come, and death.
By anubhavampaiki biggest experience of "Mon" meditation methods of study, increases in daily practice efficiency, instinct increases, new ideas come out, meditation, as can experience to pick up from the earth, sitting, your body and mind is outstretched phugyasarakhe, the experience can be. The most important This means that the disease can be cured by using special to get health. for "somasantulana can be reduced prajnaparadha that were" somasantulana was confirmed in all senses of the charge and was easy to become brain health. in the morning you wake up in the bath or stool by mutra after the dissolution, without hand-washed the feet bath "Mon" meditation can be practiced, and is preferable to meditate at night before going to bed. Enough to say that the need for meditation, like clothing or a specific place would not be binding, but it is still referred to sucirbhutata body and mind. To adopt a general meeting at least 20-25 minutes or meditation method. "Mon" Morning meditation given 25-30 minutes before going to bed at night and it will be given 20 minutes to reduce the time to sleep along restful sleep. The sleep you get less time filling you time off for meditation, jadatvabahera the subtle body (estrala body) may experience, as well as Pander could increase the efficiency of the two-fold advantage of more hours of the day and work half an hour. when the meditation for hours after hours of night-time work does not fall below the other, and to ensure that their "Mon" attention should start worshiping method. This focus is not only to cure the disease, it kamadam (practical success) and moksadam (spiritual comfort and success) that actually has the benefit of both
Yane to prove your life itikartavyata "Mon" meditation method is very simple. Our mentality or "Mon" dhyanakade attached to keep, that increase thereon trust
Yugula step size,
Ukara big big,
Macquarie Mahamandal,
mastakakare
Ovita description of this method is to keep the house as Rachel picture or idol. The car is constantly good thevanehi where you will see. Will benefit from the change in the brain due to the size of such a vision, but, with the firm belief "Mon" system will be easier to enjoy more and more attention from the creation of more and more juice.
"Mon" meditation method will be briefly mentioned thus -
"Mon 'attention to the issue of the seven methods for the preparation of the study as follows indradhanusyapramane
1. either chastity
2. Exercise, walking, Kriya
3. Long respiratory and tanarahita mind, trust
4. Help other donations, public service, dealing with uprightness
5. cult, community care, the study camp attendance
6. "Mon" meditation, car chant, meditate, meditation
7. dedication, comfort, insight, experience Samadhi ...
Keep an eye on the car say the following things: Direct "Mon" dhyanayogaca study follows karava
* 20-25 minutes in the morning and at night before going to bed 20 minutes 'Mon' attention to the study methodology.
* In order to balance the mind and tanarahita tanace and should be carefully Panchamahabhutas.
* Rhasva, said long and PLOT car. Nasal voice and said, keeping his mouth shut.
* Sniff sniff out effect when taking effect, and all that is within the body of the car saying, and give special attention to the expansion and contraction of the body honyakade.
* Auto-called car should try listening to yourself.
* Should try to bring the car to be a listening breath and life mastakakade and asamantatuna car.
* Saktikendranna brain stopped the car a few times after that experience sunyatvaca and festive avadhuta due gods somarasapana.
* "Manasamanasata friendship and Flirting spring up, let all the pain and destruction to all health, prosperity and peace," pray. Finally, "santih santih santih 'should be santiprarthana.
Incoming Gudi Padava "Mon" meditation method shall be the best day to start the adoption of Kundalini awakening or should experience the joy and good Gudi Padava full integration pitcher mastakarupi kept on standing Gudi merudandaci.
To take on life, life will study how long to sit down to try to murdhnasthani nostrils? Hi ekaksaram than Brahma vyaharan, begin it. The Brahma said to monosyllable? For the sound source and the sound of the Brahmani.
Sarvadvarani sanyamya Mano hrdi nirudhya f.
Rdhnyadhayatmanah pranam stationed yogadharanam 812 ..
Omityekaksaram Brahma vyaharan mam anusmaran.
Yah prayati tyajandeham Un yati paramam gatim 813 ..
Srimadbhagavadgitetila understand the meaning of the above two verses balance dhyanayoga (Santulan OM Meditatation - SOM) 'Mon' attention is called to see how Krishna about what to do.
Concerning the need for meditation enough, does not seem to have made a particular place or clothing obligation; But it is still referred to the body and mind sucirbhutata. Wool is great for meditation or sit on silk throw dhutavastra sun. In one place every day, better to focus on a specific day. Padmasana, siddhasana or chair and sit for meditation is good for keeping the spine straight, the experience is. Those who can not sit idle, they should rest on a chair or on. But do not sit down on the ground and tekavita through the steps. Inclined to keep the waist of the next five points to the top of the body in general. Thumb and forefinger of both hands, getting each other tips on the shoulder or lay supine on the knees.
sarvadvarani sanyamya
Bhagavantanni here is said to keep an eye on dvaram all senses of your body. Do not see or make some sense organs detention, it is not said. Kabir says that whatever you see, that is the beauty of the LORD, and the LORD format. Why sit at the dripping eyes? No matter where keeping your eyes open; But it should not be lesions. This method can improve control and keeping your eyes open is a bunch of joy. If you see an example of a vikrtibabata. Stop being laid hands on the saw when he stood waiting for a bus, a daughter and a son, but quickly comes to mind Hey, "of marriage ever there is a wife, a daughter of fear? Oh my God, something seems to have affairs." I think that a lot of what looks like the front of the eye vikrtijanya various instead? Seen anything so while it is not come lesions, but not a problem. It's like watching the way, do not come to see that some of the lesions.
Hrdi nirudhya f
Install the heart of your mind, that God is telling here. You say, this decision is taken to revive the heart of you? Guessingly feeling is taken? Once finished all logic, that all decisions should be given to heart. Heart should be said, that it is up to all of humanity? It's like the Lord? This would be the be all and the welfare, but this should be the attitude of the work I do. I do not want to work in the heart of analyasivaya. What is it impossible? As they should always keep your eyes open to watch the heart. The brain is part of a heartbeat. Although the focus of the work was put in place at the time of picyutari the bhrumadhyata meditation. However, the focus should be put on the heart of the action while generation decision should be taken hrdayaneca.
Rdhnyadhayatmanah pranam stationed yogadharanam
Yogadharana need to, I want to combine my everything. Me to the doctor, me to a son, from me to father, brother, etc., all of me to want to sit in meditation, I combine. One of his many personalities exist in your body. Initiation and community care for dhyanapaddhatita is very important. Once you have had the habit of collective meditation, all of your body, mind and personality are in all the dimensions together. I walk in the midst of the yogadharana. Life is to be located yogadharaneta brought murdhnasthani. This thing is a little hard to bring life murdhnasthani; It is difficult man, but who do not want him. No one who noticed that difficult.
Variance within the body of the breath taking flute, it is expected that the chest is the main sub-Proliferation flute and so may be seen. While leaving the body to be narrower breath and go inside the chest stomach. So murdhnasthani power of the working body of pranayama by specific pressure (talukade) is. YES is a mathematics. Pranayama in relation to life apanata offering, offering apanace life, antarkumbhaka, bahirkumbhaka, mahakumbhaka, kevalakumbhaka these things are spoken elsewhere bhagavantanni. Both pumps were hoisting power after the run, and this power is necessary murdhnasthani pocavine. The pump-out and inside the stomach operation is very important. If they are too pranayama; But their stomach inside-out is not. After the death murdhnasthani pranayama is to be distributed by the body. Life is good pranayama convey murdhnasthani.
Water it will wait, if you put water in the root of the tree. Sarirarupi head is on the root. When murdhnasthani life is important to carry. Once life was murdhnasthani, that is to look at this kalpanepalikadila and what amazing things can happen. This process is called pranayama to take life murdhnasthani and giving life to every cell in the body.
It does not have anything to do with it so. Life apanata, apanace life, offering pernicious pernicious to be important anymore, but in the end should be a state, that you're just sitting in the same action should be easy to walk, just to the left-right nostrils the breath of life, but remained attached to tyacyataca avastheparyanta Samadhi, samatvaparyanta What to achieve? As the beginning of all this, we pranayama. Pranayama called to the guide and mentor is required to maintain a lot; Because if one of them can cause kumbhaka was wrong.
Words to live by uccaranya breathing and release is required. All the while the original sound of breathing sounds uttered a car, it is svasanakriyesarakhica pranayamatila. This is a simple and easy way to say YES so car. Pranayama is easily explained following verses tell bhagavantanni.
Omityekaksaram Brahma vyaharan mam anusmaran.
Yah prayati tyajandeham Un yati paramam gatim 813 ..
To take on life, life will study how long to sit down to try to murdhnasthani nostrils? Hi ekaksaram than Brahma vyaharan, begin it. The Brahma said to monosyllable? For the sound source and the sound of the Brahmani. When you call, you sometimes think that, that is what you hear from the outside that is? Filled with the sounds of the environment is very important to hear. The top bhagavantanna smaruna say the only action you have to. Subsequent to the left is to give all bhagavantam. This is a consistent performer and bhagavantansi, come hear the sounds of heavenly ranks and command and immediately bhagavantanni "yah prayati tyajandeham Un yati paramam gatim," the state was obtained.
Different tarangalambica (frequency) of the car and I called him late at the University of Pune. Dr. Damle be used, then Dr. Anita Patil also be used. What happens in the brain of your car is having on the EEG, which are created and wave length which is at the level of awareness of the brain, it has been observed. It is agreed that changes in the brain science. Patanjalinni said cittavrttinirodhah Hi yogah the heart (the leopard) the attitude you want to cool. Wave thoughts uthalele attitude of mind.
The interior of the car so you avoiding illness, this is our first objective. Rhasva the car alive, are important and long-PLOT three methods. Rhasva kaphadosa the car, and is useful to melt the extra fat in the body. Vaishvanara fire hormonal system is not running properly and the body for a long rhasva car is extremely useful. The middle part of the body and work on a long car bilious destroys the body and helps to keep a neat idea. PLOT Car mental disorders, disorders of the brain work. If we use sarvaroganivarana to complete bhramari.
What is the relationship of meditation roganivaranasi ayurvedasastrapramane far-fetched interpretation of this relationship, one that can be, but it is not at all. reason
Samadosah samagnisca samadhatumalakriyah. Prasannatmendriyamanah svasthamityabhidhiyate ..
That is, when the definition of health in Ayurveda and Ayurveda and prajnaparadham technology vidyat sarvarogaprakopanam that is called when the mind, a clear mention of the Spirit is found. While the overall mental sangitalyamule that dhidhrtismrtivibhrastah prajnaparadha East, after the procedure, the disease and the health of the relationship, they can easily understand. Srimadbhagavadgiteta bhagavantannihi "hrdi nirudhya f 'is called there. So will be the location of the heart of each work, thus clearly understand does not matter. I do raw float heart and does not want to work just mathematical language, carmacaksunni seems to come to see some of his amazing; Rose Flower if they look beautiful, pink is, how he was so beautiful and delicate flower rose Same is the smell of the soil crude basically ghenyabarobaraca note things anymore beautiful? it will say when bhagavantanci will look when it is a temple, and skill, the "psycho hrdi nirudhya 'work is being said. This is not at all difficult. Is required for initiation.
Many times, when looking for the mother of the disease, because the father, the elders, and the unbelieving teacher, the reasons are considered scientific. This statement is not exactly so called sastravirodhi else is required for meditation.
Powered by confessing dikseta teacher, I read the body-mind-vagina properly, will help the four-four, attention will be on how to communicate with samajadharana, I will organize a daily meditation practice. Is necessary to regularly dhyanopasana given word disciple. Guru to, initiation to people panic. Because if I have to give something gurus took diksha gurus Due to be done for full restrictions on me, but said that the Guru jump shot jump in the well may be, that is the fear of the people's minds. But that is not the real thing. If you do not have to pay anything seen as gurus. They have to give credit. Need to give them just a word, and I will believe you done for the day-care, like vagina, will help them stay in the four-belong. It was good to note that the word given.
"Mon" focus mode is said to focus Kara. For every creature procreation which emanating from the sound in the car the first sounds. Even if it is proven to modern research, the Kara-size work machine specifically a. That the body would pay attention to the calanavalana and size of cells leads to health benefits.
The knowledge that you wrote down the car is Devanagari lipitala car. Do meditation for lipitala car, but the description of the Vedas and spoke Dnyaneshwar, mandukya-mundakyopanisadata spoke to the car you want for meditation.
Dnyaneshwar Kara's three volume are intentionally samajavalya by comparing organs of the body.
Yugula step size,
Ukara big big,
Macquarie Mahamandal,
mastakakare
The description of the ovita or Madras - who looks like mind. The point of this is saksibhava on. Size, ukara, try listening to the point of beginning net income is equally as Macquarie listening. This environment can be bindunada you hear.
Surya as long tarangalambici size (Long Wave) form, ukara this medium tarangalambici (medium wave) and Macquarie figure this minor tarangalambici (short wave) form. All variants are included in such a concentration of power in the figure. Beyond that sees the world and the ensuing saksitvabhava or awareness or consciousness of all that is shown saksibhava.
World languages in the "A" is the Sound is shown aside one or another of the two semicircle. A semicircle "ukara and used" makara the circle is used a crescent. Devanagari script word rod upper line to add the 90 points it is written that twists. agree Research in the Brahmi script on the car is related to the size that this contact was Haveli kanthatuna proceeds voice and jugular. and so to see him and his accent is useful to balanced by pulsed whole body. even if the car comes quietly and listen to the sound of the subtle Kara as might be created if the space is called echo or response to a specific pressure and therefore all metal body, Illumination, malakriya, fire become balanced.
This is omnipresent. The experiment is proven that this places on your body. Uda your eyebrows, sitting behind the man, the lips are the revisions that all such places. By using this earth are. Kinaryanca different countries studied in the Kara (s) akarasarakhe size appear everywhere. At different countries, different religion, Amen, Amen, etc. are given names. What is the size of the original sound. It is the size of the original sound not go, he was ready to talk to Macquarie and ukara tried to stop. If it is simply called simply placing the open mouth, the mouth of the flask, and the Macquarie's ukara was closed mouth. This is a non-answer-in of anaca.
Mon-A-Ma is a meditation paddhatitala of anaca. If it comes to expansion contraction effect automatically. Would not effect the contraction-expansion in mind that it is better if the picture or photo. Very bhagavantanni and told all, finally hindatana, both inside the place Saint kabiranni worship sadho, easy solution well, khavaim So God is omnipresent and sovem Prasad is down to sleep, this was not the attitude, the morning-evening 20-20 minutes the true solution to the car? Should pass within 24 hours of your car, then you will be able to easily experience Samadhi. Better close your eyes to the top of the car say.
This is intended to avert his first car as you moved. That is sitting on the ground and introvert man in his own hands on both knees to the thigh, and if you dhyanamudra; It takes its own merits. Dhyanamudra Add as they help to calm the mind, body meridiansa become active and alert, but do not get excited, you should remember that. Note that once made up of not immediately halt dukhayace knees, but to cure the disease process begins. Rhasva the car alive, are important and long-PLOT three methods. Think how this car three methods, it should understand janakarakaduna.
What rhasva car kaphadosa, as well as a useful addition to melt the fat in the body. Vaishvanara fire hormonal system is not running correctly, the body, and long for them rhasva car is extremely useful, ie those thyroid, etc. harmonsaci picyutari problem is they can rhasva and long car use. The middle part of the body and work on a long car bilious destroys the body and helps to keep a neat idea. PLOT Car mental disorders, disorders of the brain work. If we use all roganivarana to complete bhramari.
Both the scientific roganivarana it is proven. Any words to say or spell out a car called the breath intake of breath and release the action is YES limits. Moreover, "Mon" car care system leads to more quickly and benefit of pranayama practices say. All the mantras and chants of the car is easy to say pranayama and reveals his huge phayadahi. "Mon" focus mode Kara accent all seven drivers, seven people , three doses is keeping its contents and therefore the most useful. Law does not care if he was in the habit of going out to the body heat pacavinyaci and easy roganivarana due nadisodhana defects in the body.
But the car is quiet and almost mentally nadamule created uccaratana can enjoy sunyavastheca, which helps grow confidence, new ideas and concepts needed to understand the need to get any success while working in all, can go and go.
There are many types of treatment, but some disorders treatment methods were working on the body, but some work on the treatment methods of mental disorders. But "Mon" meditation methods physical, mental and spiritual level provides benefits. "Mon" method of meditation is not just metrics that you understand the benefits of birth, overall satisfaction and satisfaction rates amongst spiritual peace have been worthwhile.
जन्माला आल्यावर पहिल्यांदा वाणीचा आविष्कार केवळ रडण्यातून प्रकट होत असला, तरी माणसाला पुढे जन्मभर हसायचे असते. व्यक्‍तीला आत्मबोध व परमेश्‍वराशी त्याचे असलेले एकत्व स्वतःच्या अंतरंगात कळू शकते. पण बाहेरच्या विश्‍वात अनेक रूपांनी प्रकट झालेल्या याच परमेश्‍वराशी एकरूपता, संवाद व संपर्क साधण्यासाठी प्राणिमात्रांना मिळालेली यंत्रणा म्हणजे बोलण्याची सोय. हाच नाद, हेच स्पंदन संपूर्ण विश्‍वात भरलेले असते म्हणून नादातून वा वेदवाणीतून सर्व विश्‍वाची उत्पत्ती झाली असे समजले जाते.
जन्माला आल्याचा आनंद जेवढा मूल दिसण्यात असतो, त्याहून अधिक आनंद त्याचे रडणे ऐकण्यात असतो. जन्मतः मूल रडले नाही तर आजूबाजूच्यांचे चेहरे रडवेले होतात. अशा वेळी बालकाच्या पाठीवर थोपटून त्याला रडते करावे लागते. पण हे रडवणे म्हणजे बालकाला दुःख देणे नसून, बोलता येणे हा बालकाचा जन्मसिद्ध हक्क त्याला मिळावा, त्याची वाणी प्रकट व्हावी यासाठी केलेला प्रयत्न असतो.
ॐ नमो जी आद्या, वेद प्रतिपाद्या ।
जय जय स्वसंवेद्या, आत्मरूपा ।।
देवा तूचि गणेशु, सकल मति प्रकाशु ।
म्हणे निवृत्ति दासु, अवधारिजो जी ।।
ज्ञानेश्‍वर माउलींनी या विश्‍वाचे आदिबीज असलेल्या परमात्म्याचे वर्णन करताना तो जाणिवेचे व ज्ञानाचे भांडार आहे, तो संपूर्ण व स्वयंपूर्ण आहे, त्याच्या अस्तित्वामुळे मनुष्याला स्वतःच्या व आजूबाजूच्या जगताची जाणीव होऊ शकते, ती शुद्ध जाणीव म्हणजे प्रथमवंदनीय गणेश असे म्हटलेले आहे आणि त्याला नमस्कार केलेला आहे. हा गणेश म्हणजेच वाचस्पती किंवा ब्रह्मणस्पती. प्रत्येक कार्याच्या आंरभी या गणपतीला वंदन करावे, त्याची पूजा करावी असे भारतीय परंपरेत सुचविलेले आहे.
वाणीतून प्रकटले
व्यक्‍तीला आत्मबोध व परमेश्‍वराशी त्याचे असलेले एकत्व स्वतःच्या अंतरंगात कळू शकते. पण बाहेरच्या विश्‍वात अनेक रूपांनी प्रकट झालेल्या याच परमेश्‍वराशी एकरूपता, संवाद व संपर्क साधण्यासाठी प्राणिमात्रांना मिळालेली यंत्रणा म्हणजे बोलण्याची सोय. हाच नाद, हेच स्पंदन संपूर्ण विश्‍वात भरलेले असते, म्हणून नादातून वा वेदवाणीतून सर्व विश्‍वाची उत्पत्ती झाली असे समजले जाते. मेंदू म्हणजे प्रत्येक व्यक्‍तीला उपलब्ध असलेले सर्व विश्‍वाचे छोटे स्वरूप. याच मेंदूला "ब्रह्म" असे म्हणतात. या ब्रह्माचे प्राकट्य झालेले असते वाणीच्या रूपाने. म्हणून ब्रह्मणस्पती, वाचस्पती वा गणपती हे मूळ बीज समजले जाते.
मेंदूला इंग्रजीत "ब्रेन‘ म्हणतात. मेंदू संपूर्ण जीवनाचा कारभार चालवतो. मेंदू हाच ब्रह्म व तोच या सर्व विश्‍वाचा नाद आधारपती. साहजिकच मेंदूला सर्वांत वरचे स्थान दिलेले दिसते. मऊ स्पंज गोळा करून ठेवल्यासारख्या किंवा पाकातील रसगुल्ल्यासारख्या मेंदूतील कॉर्टेक्‍स या भागातून शरीरव्यापार चालत असतात. मेंदूच्या तीन विभागांपैकी हा पहिला विभाग. दुसऱ्या विभागात कल्पनेचे कर्मात रूपांतर करण्याची व्यवस्था असते आणि येथे शक्‍तीची वेगळी केंद्रे असतात. या विभागाला हिपोकॅंपस असे म्हणतात. भ्रूमध्याच्या मागे मानेकडे खाली असलेल्या लहान मेंदूत पेडन्कल, सेरेबेलम, पॉन्स, मेड्युला हा तिसरा मेंदूचा विभाग असतो.
मेंदूच्या पहिल्या विभागात कानाच्या वर मनुष्याच्या वाणी उत्पत्तीचे स्थान असते, तसेच त्याच्या उजव्या बाजूला व इतर ठिकाणी ऐकणे किंवा इतर इंद्रियांची कामे चालावीत यासाठी केंद्रे असतात. या सर्व व्यवस्थेचे सूत्र मध्यभागी असणाऱ्या थॅलॅमस, हायपोथॅलॅसम, स्ट्रिऍटम वगैरे केंद्रांमार्फत चालते. आधुनिक विज्ञानाने दिलेली या केंद्राची नावे येथे मुद्दाम दिलेली आहेत, कारण या केंद्रांची भारतीय परंपरेत सांगितलेली देवांची नावे लिहिली तर मेंदूचे चित्र उघडल्यावर देवांची नावे मेंदूत शोधणे अवघड होऊ शकते.
आधी रडतो हसण्यासाठी
जन्माला आल्यावर पहिल्यांदा वाणीचा आविष्कार केवळ रडण्यातून प्रकट होत असला, तरी माणसाला पुढे जन्मभर हसायचे असते; रडायचे नसते. म्हणून वाणीला संभाषणाचे स्वरूप द्यावे लागते व त्यासाठी आतमध्ये बऱ्याचशा प्रक्रिया व्हाव्या लागतात. त्या प्रक्रियांमध्ये मुख्य म्हणजे मेंदूत असणाऱ्या पूर्वस्मृती, पूर्वज्ञान, गुणसूत्रांमधून आलेले अनुभव प्रकट करण्याचे साधन, स्मृती योग्य प्रकारे साठवण्याची प्रक्रिया, योग्य वेळी स्मृती परत जागृत करून प्रकट करण्यासाठीची व्यवस्था अशी सर्व योजना असावी लागते. त्याचप्रमाणे प्रत्यक्ष बोलण्यासाठी आवश्‍यक असणारे कंठात असणारे इंद्रिय (वैखरीचे साधन) असावे लागते. त्यासाठी परास्थानामध्ये उत्पन्न झालेल्या स्पंदनांना व्यवस्थित रूप देण्याचे काम पश्‍यंतीने करून, मध्यमेच्या मार्फत त्यात प्रकट होण्याएवढे सामर्थ्य येण्यासाठी श्‍वासाचा संस्कार करून, वैखरीतून प्रकट केल्यावर वाणी उत्पन्न होते. या वाणीला व्याकरणाची जोड दिली नाही तर उच्चारलेल्या शब्दाची सर्वांना सारखीच अनुभूती येणार नाही, तसेच वाक्‍याला अर्थही राहणार नाही.
ही सर्व क्रिया सांभाळण्यासाठी जी शक्‍ती, जी देवता ती आहे गणपती. म्हणून वाणीसाठी, संभाषणसिद्धीसाठी व वाचासिद्धीसाठी श्री गणपतीची उपासना करण्याची पद्धत भारतीय परंपरेत आहे. गणपतीजवळ असणारी त्याची मुख्य शक्‍ती म्हणजे सरस्वती.
गणपती व सरस्वती या दोन शक्‍तींमार्फत मनुष्याला वाचा, संभाषणकला, नाद प्रकट करण्याचे सामर्थ्य, नादातून विशेष संकल्पना प्रकट करण्याचे सामर्थ्य मिळते. त्यासाठी कंठाचा व जिभेचा उपयोग करून घ्यावा लागतो, तसेच श्‍वासाच्या गणितावर म्हणजे श्‍वास आत घेणे-सोडणे-धरणे यावर नियंत्रण ठेवावे लागते. जिभेचा स्पर्श दाताला, ओठाला, टाळूला व्हावा याकडे लक्ष दिल्यास वेगवेगळ्या नादाची- वेगवेगळ्या वर्णांची उत्पत्ती करता येते. या सर्व विद्येला "गणेशविद्या‘ असे म्हणतात.
मनुष्याला स्वतःचे अस्तित्व सांगणारे, दुसऱ्यांशी मैत्री जोडणारे, प्रेम प्रकट करणारे, परमेश्‍वराची प्रार्थना करणारे वाचा (वाणी) हे सर्वांत महत्त्वाचे व उपयुक्‍त असे माध्यम आहे. यासाठी कंठ व जीभ कफरहित ठेवणे आवश्‍यक असते. ज्या गोष्टींमुळे कंठ व जीभ जड होईल अशा गोष्टी टाळणे आवश्‍यक असते.
वाचाशुद्धीसाठी योजावे उपाय
अगदी लहानपणी मूल "आई-बाबा‘ असे बोलायला लागल्यावर त्याच्या वाणीवर संस्कार होण्याच्या दृष्टीने त्याला चांगल्या स्पष्ट गोष्टी ऐकवाव्या लागतात, त्याच्याकडून पाढे, परवचे, छोटी छोटी बालगीते, छोटी व सोपी स्तोत्रे म्हणून घ्यावी लागतात. वाणीवर विशेष संस्कार होण्याच्या दृष्टीने त्याला गायत्री मंत्रासारखा मंत्र किंवा एखादी इतर चांगली शाब्दिक रचना देऊन त्याची आवर्तने करण्याची सवय लावावी लागते. काही वनस्पती वाचाशुद्धीसाठी उपयोगी असतात. वेखंड हा वाचाशुद्धीसाठी एक सोपा घरगुती उपाय. माशीच्या पंखाएवढे वेखंडाचे चूर्ण जिभेवर चोळल्यास फायदा होतो. टाळूवर व दोन्ही कानशिलांच्या बाजूला अभ्यंग करण्याचा वाचेसाठी चांगला उपयोग होताना दिसतो.
शब्द प्रकट होण्यासाठी शक्‍तीची आवश्‍यकता असते. ती शक्‍ती पंचप्राणांपैकी उदान वायूमार्फत मिळते. उदान या शब्दाच्या अर्थावरून असे समजते, की जो मोकळ्या मनाचा व दान देण्याच्या स्वभावाचा असतो, त्याची वाणी स्पष्ट व परिणामकारक असते. म्हणजेच आतल्या गाठीच्या, स्वार्थी व्यक्‍तींच्या वाचेवर वाईट परिणाम होत असावा.
शरीरस्थ गणपतीचे पूजन केल्यास तसेच चांगले बोलण्याचे-ऐकण्याचे आणि वाईट गोष्टी न बोलण्याचे- ऐकण्याचे- पाहण्याचे बंधन पाळून जिभेवरच्या सरस्वतीचे पूजन केल्यास मनुष्याला अमृतवाणीचा लाभ होऊन त्याचे जीवन आनंदमय होऊ शकते.
Although they were born on the first vocal invention appears only radanyatuna, when a man is he laughed along. Individual self-realization and God can know the hearts of his own union. But the same God who has revealed the uniformity of the universe many forms, and facilitate the dialogue is to speak to the system to contact beings. This sounds, this is the whole universe is full of vibrations emanating from the sound as it is understood in all the universe or vedavanituna agreement.
Ginger is a pleasure to look beyond the child is born, more joy, his voice is heard. If the child can not stand her birth are radavele faces untruths. In this case the child back to him crying thopatuna. But this is not to give the child radavane is suffering, he might speak to this young child birthright, which is trying to be revealed to his voice.
Namo that primitive Vedas pratipadya.
Jai Jai svasanvedya, atmarupa ..
Tuci God Ganesh, the gross bias light.
That Dasuya retirement, which avadharijo ..
When describing the paramatmyace the DNYANESHWAR maulinni this world adibija it is indexed and knowledge repository, the whole and supporting, that's the presence of a man who may be aware of their own around the world, it is called the Ganesh pure consciousness is prathamavandaniya and have respect for him. This Ganesh is vacaspati or brahmanaspati. Should compliment each work commenced or Ganesh, the Indian tradition is suggested that he should worship Him.
Words prakatale
Individual self-realization and God can know the hearts of his own union. But the same God who has revealed the uniformity of the universe many forms, and facilitate the dialogue is to speak to the system to contact beings. This sounds, this is the whole universe is full of vibrations, as emanating from the sound or vedavanituna considered the origin of the universe. The brain is a small world and all that is available in every format. The brain "Brahman" say. As the voice of the Brahmani is expressed. As brahmanaspati, it is understood that the original seed vacaspati or Ganapati.
Brain in English "Brain" is called. The brain runs management throughout the life. The brain is the Spirit, and the all the universe sounds adharapati. Obviously it looks toward the top of the brain. Thevalyasarakhya gather soft sponge or pakatila rasagullyasarakhya brain cortex are running sariravyapara from this. The brain of the three divisions of the first section. the second section is a legal concept, and are arranged to convert the power at different centers. this section is called hipokempasa. bhrumadhya pedankala brain behind the small down Manek, serebelama, ponce, Meduna this is the third section of our brain.
Heard the voice of the man on the creation of the first section of the brain is the location, as well as his right hand and listening to other places or other organs that works calavita centers. All of these systems with the formula thelemasa center, hayapothelesama, etc. strietama carried Centers. Modern science has given the names have been given at the Centre or deliberately, because names of gods command centers or Indian tradition, it may be difficult to find the names of the gods in the opening of the brain brain image.
Prior to weep hasanya
Although they were born on the first vocal invention appears only radanyatuna, he laughed when he is ahead; Do not cry. As the nature of the conversation, and they need to give voice to the index process takes many inside. Reminiscence with the main processes in the brain, anticipation, means to reveal the DNA came from the experience, the right way to store the memory process, the system appears to be aware of the need to be right back at the memory of the device. Likewise sense to speak directly with a chaplet is required (vaikharice device) may be required. By pasyantine to work systematically to the vibrations generated parasthana, the average of the values through the nose to come to power, it appears honyaevadhe, vaikharituna generated voice when revealed. If this is not the voice of grammatical word uccaralelya pair will not experience the same for all, and will not be meaning sick.
All these actions sambhalanya for power, which is the god Ganesh. As for the voice, a way to worship Shri Ganesha sambhasanasiddhi and vacasiddhi to Indian tradition. Its main strength is holding ganapatijavala Saraswati.
Read one or two saktimmarphata Ganesha and Saraswati, sambhasanakala, the power to reveal the sounds emanating from the sound gets the power to reveal the special concept. They need to be used by the jugular and lingual, and the breath of mathematics to keep control of the breath-hold-release intake. Lingual contact the donor, othala, nadaci attention may be different if the roof of the mouth can be the origin of different characters. All this renaissance "ganesavidya called.
Saying the existence of its own men, friendship between nations, love appears, read the prayer to the Lord (voice), this means that it is the most important and useful. That is necessary to keep the throat and tongue kapharahita. Things which are necessary to avoid such things will be heavy tongue and throat.
Vacasuddhi measures to Plan
Just a kid from the original "parents" that speak when the need aikavavya things clearly good for him in terms of his voice trained him padhe, paravace, small nursery rhyme, small and easy to be taken as the psalms. The voice of the mantras Gayatri him in the eyes of the special values mantra or a need to apply habit of revisions and by other good verbal form. some plants vacasuddhi are useful. vekhanda this vacasuddhi a simple remedies. fly the pankhaevadhe vekhandace powdered tongue on the use colal to. avoid, and both seem to use up lives for the abhyanga side kanasilam of.
The word appears to require power. They go get pancapranampaiki udana vayumarphata. Udana understand that arthavaruna the word, that is the nature of the gift and free-minded, his voice is clear and effective. Ie inside the bales, should not result in the worst Watches selfish individuals.
If worship Ganesh sarirastha and good word-ear and in the man advantage amrtavanica If worship of Saraswati jibhevara following binding to watch aikanyace bolanyace not bad things can be happy with his life.
ध्यानाने रोग बरे कसे व का होऊ शकतात? रोग बरा करण्यासाठी आपल्या हातात काय असते व रोग कशामुळे बरा होईल हे पाहणे आवश्‍यक आहे. अलीकडे हीलिंग हा शब्द खूप
प्रचलित झालेला आहे. अलीकडे तर लोक प्राणिक हीलिंग करताना दिसतात. आपली वडिलोपार्जित संपत्ती वाटण्यासारखा प्राण वाटायचा आहे, अशी काहीशी या लोकांची कल्पना असते की काय, हे कळत नाही. प्राण कुणाच्याही हातात आलेला नाही. परमेश्‍वराचा अंश असलेला प्राण आजपर्यंत अनेक प्रकारे संशोधन करूनही विज्ञानालाच नव्हे, तर कोणालाच कळलेला नाही. प्राण हे तर जीवनतत्त्व आहे, ते अमृततत्त्व आहे. प्राणाने आपले रोग बरे होतात, प्राणाने आपले हीलिंग होते, प्राणाने आपल्याला निरायमता मिळते व प्राणानेच आपले आरोग्य राहते. जेथे जेथे म्हणून प्राण असतील, तेथे कुठलाही दोष राहू शकत नाही. प्राण हे महातेज आहे, जेथे प्रकाशरूपी तेज असेल तेथे अंधकार कसा राहील? आपल्याला प्राणाचे आवाहन करायचे असते. प्राण हा सर्वव्यापी आहे. फुप्फुसांमध्ये ऑक्‍सिजन गेल्यानंतर आवाहन केल्यानंतर जो प्राण आत येतो, तो प्राण फक्त फुप्फुसात न राहता, तो रक्‍तात न मिसळता पेशीपेशीत मिसळला जातो. डोके दुखत असल्यास तो प्राण डोक्‍याकडे नेणे, गुडघे दुखत असल्यास गुडघ्याकडे नेणे, ही गोष्ट ध्यानाने साध्य होऊ शकते.
बरेच वेळा लोक म्हणतात, "मी अमुक ध्यान करतो, ते चांगले आहे का?' असे विचारल्यास मी म्हणतो, की तुमचा काय अनुभव आहे त्यावर ते चांगले की वाईट, याचे उत्तर तुम्हीच देऊ शकाल. "काय काय करता,' असे विचारल्यावर त्याने दिलेल्या उत्तरावरून असे दिसले, की ते करतात त्या ध्यानपद्धतीत कुठेही प्राणाचे आवाहन वा प्राणाचे संचरण दिसत नसल्यास रोग बरा कसा काय होणार? "शरीरमाद्यं खलु धर्मसाधनम्‌' हे सूत्र लक्षात ठेवल्यास असे दिसते, की जसे एखादे रॉकेट वर उडवायचे असल्यास प्रथम त्याचे सर्व नट, बोल्ट्‌स म्हणजे त्यातील सर्व रचना, त्याचे शरीर पहिल्यांदा तपासून पाहिले जाते; कारण त्या रॉकेटची बॉडी उडणार असते. तसेच आपले शरीर कुठल्याही ध्यानाने नीट ठेवता आले, तर ध्यानापासून मिळणारे अन्य फायदे आपल्याला मिळतील. श्रीमद्‌भगवद्‌गीतेतल्या चौथ्या अध्यायातील एका श्‍लोकात म्हटले आहे,
एवं बहुविधा यज्ञा वितता ब्रह्मणो मुखे ।
कर्मजान्विद्धि तान्‌ सर्वान्‌ एवं ज्ञात्वा विमोक्ष्यसे ।।४-३२।।
असे जाणल्याने तू संसारबंधनापासून मुक्‍त होशील. मुक्‍त होणे या शब्दांची लोकांना फार भीती वाटते. संसारबंधनातून मुक्‍त होणार, म्हणजे मी मरणार की काय किंवा मला घरातून बाहेर काढून टाकले जाणार आहे की काय, असे लोकांना वाटते. येथे भगवंतांनी संसारबंधनातून मुक्‍त होशील असे म्हटले आहे, संसारातून नाही. बंधन कोणालाच आवडत नाही. अगदी लहान मुलालाही बंधनात राहायला आवडत नाही. सकाळी थंडी असल्याने आमच्या नातीला मोजे घातले, की तिला ते बंधन नकोसे वाटते. पाच मिनिटांत ती मोजे काढून फेकून देते. कल्याणाचे असले, तरी सर्व लहान मुले मोजे, टोपी यांचे साधे बंधन टिकू देत नाहीत. आपल्यालाही कुठलेच बंधन नको असते. भगवंत येथे म्हणत आहेत... यज्ञामुळे संसाराच्या सर्व बंधनांतून मुक्‍ती मिळेल. सर्व संतांनी आपल्याला मुक्‍तीसाठीच मार्ग सुचविलेले आहेत.
ध्यान करण्याने प्रथम आपल्याला हवी असते रोगमुक्‍ती, नंतर हवी असते दारिद्य्रमुक्‍ती, नंतर हवी असते मनःशांती म्हणजे ताणातून मुक्‍ती. सर्व प्रकारची मुक्‍ती मिळाली, की कैवल्यपदाला पोचणे अवघड नाही. कैवल्यपदातच ध्यान व समाधी असते. अशा ध्यानासंबंधी आपण माहिती करून घेणार आहोत.
भगवंतांनी अनेक प्रकारचे यज्ञ सांगितले आहेत. कुठल्याही ध्यानपद्धतीत यज्ञ होणे आवश्‍यक असते. या विधानावरून तुम्हाला असे वाटेल, की "सोम ध्यानपद्धती'त रोज अग्नी पेटवून काही आहुती द्यायच्या असतील; पण ही आवश्‍यकता नाही. अग्नी पेटवून हवन केले, तर उत्तम आहे; कारण कुठलीही गोष्ट भौतिक पातळीवर केल्याचे एक वेगळे समाधान व फळ असते; पण भौतिक यज्ञ करायलाच हवे, असे नाही. उदा. दवाखान्यात कुणाला रोग्याला भेटायला जाताना मनातल्या भावनेबरोबर एक गुलाबाचे फूल नेले, तर त्याला आणखी बरे वाटते. म्हणजेच भावनेबरोबर एखादे कर्मकांड, एखादी वस्तू नेलेली बरी असते; पण ती आवश्‍यक असतेच, असे नाही. प्राण म्हणजे काय व प्राणशक्‍तीचे आवाहन कसे करायचे? त्याचा प्राण गेला, प्राण जाईपर्यंत त्याला मारले, अशा प्रकारे प्राण शब्द आपण खूप ठिकाणी वापरतो; पण आपल्याला कोणालाही प्राण कळलेला नसतो. शारीरिक व आयुर्वेदिकदृष्ट्या पाहिले, तर आपण खाल्लेल्या अन्नातून शरीरात बनणाऱ्या सप्तधातूंमधील शेवटचा धातू आहे वीर्य. गाडीत जसे पेट्रोल असते, तसा शरीरातील व्हायटल फोर्स आहे वीर्य.
हे वीर्य शरीरातील सर्व अणूरेणूंमध्ये व्यापून राहिलेले असते. वीर्य हा प्राणाला पकडण्याचा पिंजरा आहे. प्राणवायू (ऑक्‍सिजन) हा प्राणाला आवाहन करण्याचे एक साधन आहे. प्राण नावाची शक्‍ती असल्यामुळे आपण जिवंत असतो. ती शरीरातून गेली तर आपण काहीही करू शकत नाही. प्राणावर कुणाचीही सत्ता नसते, त्याने आत कधी यावे व कधी निघून जावे, हे प्राण स्वतः ठरवतो. म्हणून आपण म्हणतो की ही परमसत्ता आहे, ही परमात्मसत्ता आहे. हा प्राण आपल्या शरीरात आला, तर आपले आरोग्य व्यवस्थित राहते.
ध्यानरूपी यज्ञात प्राणाचे आवाहन केले जाते. ही ध्यानपद्धती जितकी सोपी तितके आपले काम सोपे. ध्यानपद्धती अशी पाहिजे, की जी प्रत्येकाला जमली पाहिजे, अगदी अंथरुणावर झोपलेल्या आजारी मनुष्यालासुद्धा! अंथरुणावर झोपलेल्या आजाऱ्याला जर बोध झाला, की "एवं ज्ञात्वा विमोक्ष्यसे', हे ध्यान करण्याने मी बरा होईन, तर
त्याला प्रथम अंथरुणात ध्यान करता आले पाहिजे. आजाऱ्याला अंथरुणात ध्यान करता आले नाही, तर तो प्राणांना कसे बोलाविणार व बरा कसा होणार?
ध्यानाची पद्धत इतकी सोपी हवी, की त्यासाठी कुठलेही शारीरिक कर्मकांडाचे बंधन नसावे. ते धर्मनिरपेक्ष असावे, त्याला स्त्री-पुरुष, लहान-मोठा असे कुठलेही बंधन नसावे, त्याला जागेचे बंधन नसावे. अशी कुठली ध्यानपद्धती असली, तर ती आपल्याला आरोग्यासाठी वापरता येईलच. शेवटी भगवंतांनी सांगितले आहे, "यः प्रयाति त्यजन्‌ देहं स याति परमां गतिम्‌।' या वाक्‍यावर प्रत्येक जण घाबरतो. प्रत्येकाला वाटते, की भगवंतांनी सांगितलेली ध्यानपद्धती वापरून मला तर एवढ्यात देह सोडून कुठे जायचे नाही, आम्हाला आत्ता परमगती हवी आहे. भगवंतांनी मृत्यूपश्‍चात असे शब्द वापरलेले नाहीत. श्रीमद्‌भगवद्‌गीतेत कुठलाही शब्द निरर्थकपणे वापरलेला नाही. साध्या अर्जुन या शब्दासाठी शंभर वेगवेगळी संबोधने आहेत. श्रीमद्‌भगवद्‌गीतेत भगवंतांना मृत्यू हा शब्द वापरता आला नसता का? भगवंतांनी येथे मृत्यू हा शब्द वापरलेला नाही, तर त्यांनी देह सोडल्यावर असा शब्द वापरला आहे. शांत झोप लागलेली असताना आपण देहाच्या बाहेर गेलेलो आहोत व घाबरून शरीरात परत आलो, आपण कुठेतरी बाहेर फिरतो आहोत, आपण कुठे तरी जाऊन त्या ठिकाणचा डोंगर पाहतो आहोत, कुणाशी तरी बोलत आहोत... असे अनुभव आपल्यापैकी ७०-८० टक्के लोकांना कधी ना कधी आलेले असतात. थोडे कमी खाऊन व ध्यान करून झोपणाऱ्यांना असे अनुभव नक्की येतात. याला म्हणतात शरीर सोडणे व हेच यः प्रयाति त्यजन्देहम्‌।
एखादा छान सूटबूट, टाय घातलेला, श्रीमंत व प्रतिष्ठित कारखानदार वगैरे माणूस समोर आला, तरी एखाद्या स्त्रीची प्रतिक्रिया एकदम होते- हा माणूस काही चांगला दिसत नाही. हे तिने आपल्या कान, डोळे वगैरे इंद्रियांनी ओळखलेले नसते, मनाने ठरविलेले नसते, तर ते ठरविण्यासाठी सूक्ष्म शरीराच्या दृष्टीने त्याला पाहिलेले असते. मी नेहमी म्हणतो, बाहेरच्या पॅकिंगवर जाऊ नको, आतले औषध पहा, आतली व्यक्‍ती पहा व त्याच्याशी संपर्क ठेव. बाहेरच्या कपड्यांवरून कुणाबद्दल मत ठरवू नको. बालाजींमध्ये असलेल्या डॉक्‍टरशी मैत्री केली, तर ते संबंध वरवरचे व केवळ डॉक्‍टर-रोगी असे असतात, बरे झाल्यावर कोण व कुठला बालाजी हे लक्षातही राहणार नाही; पण एखाद्याची बालाजी नावाच्या संपूर्ण व्यक्‍तीशी मैत्री झाली, की वेगळे संबंध प्रस्थापित होतात. त्यामुळे आपल्याला संबंध ठेवायचा आहे आतील जीवनतत्त्वाशी - सूक्ष्म शरीराशी. आपल्या शरीराच्या पलीकडे असलेल्या कारण देहात रोगाचे मूळ असते. तेथूनच रोग शरीरात येतो. आपले शरीर आजारी असले तर सूक्ष्म शरीर आजारी पडते असे नाही; पण सूक्ष्म शरीर आजारी असले तर मात्र शरीर हमखास आजारी पडते. बहुतेक सर्व रोग मनाने उत्पन्न केलेले (सायकोसोमॅटिक) असतात. मनावर सूक्ष्म शरीराची सत्ता असते.
येणाऱ्या प्रसंगाची आधी कल्पना आली (इन्ट्यूशन), उदा. हा मनुष्य आपल्याला फसविणार आहे असे जाणवले, तर आपल्याल सतर्क राहता येईल; पण आपल्याला आधी काही कळत नाही म्हणून आपण गोंधळात पडतो. कुठला तरी लोभ धरून आपण जे काही करणार असतो, त्याचा परिणाम काय होणार, हे आपल्याला आगावू कळले, तर ते करावे की नाही, याचा पक्का निर्णय घेणे सोपे होईल. असा अनुभव व प्रेरणा ध्यानपद्धतीने येऊ शकेल, असे भगवंत म्हणतात; कारण "सोम' ध्यानपद्धतीने सूक्ष्म शरीराने प्रवास करण्याचा, परमने जाण्याचा सराव होईल, सिद्धी प्राप्त होईल. अशी सिद्धी प्राप्त झाली की जीवन आनंदमय होईल व आरोग्यही मिळेल. आपल्याला जेवढी प्राणशक्‍ती आवश्‍यक आहे, त्यापेक्षा अधिक प्रमाणात आकर्षित करता आली, तर कुठल्याही रोगावर मात करणे अवघड नाही, हे तत्त्व जर आपण लक्षात घेतले, तर असे लक्षात येईल की कुठल्याही औषधापेक्षा श्रीमद्‌भगवद्‌गीतेत सांगितलेली "सोम' ध्यानपद्धती, संतुलन ॐ मेडिटेशन उपयोगाची ठरावी. श्रीमद्‌भगवद्‌गीतेत भगवंतांनी म्हटलेले आहे, "समत्वं योग उच्यते.' श्रीमद्‌भगवद्‌गीता समत्वाचा पुरस्कार करते. माणसा-माणसातले, स्त्री-पुरुषातले तसेच सर्व स्तरांवरचे समत्व येथे अपेक्षित आहे. योग शब्दाची व्याख्या करतानासुद्धा श्रीमद्‌भगवद्‌गीतेने समत्वच सांगितलेले आहे. म्हणून मी या ध्यानपद्धतीला संतुलन ॐ मेडिटेशन (डरर्पीींश्ररप जच चशवळींरींरींळेप -डजच) असे नाव दिलेले आहे. या ध्यानपद्धतीला "सोम' ध्यानपद्धती असे नाव देण्याचे अजून एक कारण आहे. आपला मेंदू आपल्या शरीरावर सत्ता चालवतो, तोच सर्व रोग उत्पन्न करतो वा हटवतो. या सर्व क्रिया मेंदूत असलेल्या द्रवपदार्थाच्या (लशीशलीे ीळिपरश्र षर्श्रीळव) साहाय्याने होत असतात. रसगुल्ला जसा साखरेच्या पाकात तरंगत असतो, तसा मेंदू या द्रवपदार्थात ठेवलेला असतो. या मऊ रसगुल्ल्याचा जर कडक बटाटा झाला, तर आपण म्हणतो की तुझ्या डोक्‍यात बटाटे ठेवले आहेत का? जेव्हा मेंदूचे काम अजिबात होत नाही, तेव्हा मेंदूरूपी रसगुल्ल्याचा रसाळपणा संपलेला असतो व त्याची सच्छिद्रताही संपलेली असते, ज्यामुळे तो बटाट्यासारखा होतो. या मेंदूतल्या द्रवाला आपल्या शास्त्रात सोमरस म्हटलेले आहे. आपल्या वेदांत म्हटलेले आहे, की देवांचा राजा इंद्र याचा अधिकार सोमरसावर असतो. इंद्र म्हणजे दुसरे-तिसरे कोणी नसून मेंदूने शरीर चालवायच्या संकल्पनेला (प्रोग्रामला) इंद्र म्हटलेले आहे. मेंदूतल्या वेगवेगळ्या सर्व शक्‍तिकेंद्रांना म्हणजे देवतांना सोमरसाची आवश्‍यकता असते. देव सोमरस पितात, असा संदर्भ पाहून अनेक लोक असा निष्कर्ष काढतात, की देव सोमरस पितात मग आपण भांग, दारू असे मद्यपान का करू नये? या मेंदूतल्या सोमरसावर आपल्याला प्राण आकर्षित करता आला, तर तो प्राण सर्व शरीरभर पसरवणे खूप सोपे होते. या दृष्टीने आपण प्रयत्न करणार आहोत. भगवान श्रीकृष्णांनी "सोम' ध्यानपद्धती या दोन श्‍लोकांत समजावलेली आहे,
सर्वद्वाराणि संयम्य मनो हृदि निरुध्य च ।
मूर्ध्न्याधायात्मनः प्राणम्‌ आस्थितो योगधारणाम्‌ ।।८-१२।।
ओमित्येकाक्षरं ब्रह्म व्याहरन्‌ माम्‌ अनुस्मरन्‌ ।
यः प्रयाति त्यजन्देहं स याति परमां गतिम्‌ ।।८-१३।।
शरीरात वाहणारा चैतन्यप्रवाह, तारुण्य व सिद्धी म्हणजेच संपूर्ण आयुर्वेदाने वर्णन केलेले "आरोग्य... तनाचे व मनाचे.' ही अवस्था मिळविण्यासाठी केलेले प्रयत्न म्हणजे "ध्यान'. येणारा गुढी पाडवा "सोम' ध्यान पद्धतीचा अवलंब करून सुरवात करण्यासाठी उत्तम दिवस समजावा आणि खरा गुढी पाडवा म्हणजे कुंडलिनी जागृती किंवा मेरुदंडाची गुढी उभी राहून वर ठेवलेला मस्तकरूपी घडा चैतन्याने भरून आनंदाचा अनुभव घ्यावा.
चैत्र शुद्ध प्रतिपदेला नवीन वर्ष आणि वसंत ऋतूच्या आगमनाची तयारी सुरू होते. त्यानिमित्त गुढी उभारण्याची प्रथा आपल्या सर्वांना परिचित आहे. शरीरात नवचैतन्य संचारणे, तारुण्य अनुभवणे आणि सर्व शक्‍ती टाळूच्या ठिकाणी ब्रह्मरंध्राकडे प्रवाहित होऊ लागली, की अनेक प्रकारच्या सिद्धी मिळणे, यालाच वसंताचे आगमन असे म्हणायला हरकत नाही. चैत्र-वैशाखात येत असलेला वसंत ऋतू हा झाडांना नवीन पालवी दाखविणारा, निसर्गात सर्व ठिकाणी आनंद व्यक्‍त करणारा, थंडी हलके हलके कमी होऊन पुन्हा सूर्याच्या उष्णतेची जाणीव होऊ लागणारा होय. या ऋतूमुळे शरीरात घडणाऱ्या परिवर्तनातील गुढी उभारण्याची प्रेरणा मिळाल्याने गुढी उभारली जाते, की शरीरातील वसंताचा अनुभव घेऊन त्याचा बाह्य वातावरणावर होणारा परिणाम पाहून गुढी उभारली जाते, हे सांगणे अवघड आहे. परंतु एक मात्र खरे, की निरोगी तन-मनाचा अनुभव घेण्यासाठी अशा वातावरणाची खूप आवश्‍यकता असते. शरीरात वाहणारा चैतन्यप्रवाह, तारुण्य व सिद्धी म्हणजेच संपूर्ण आयुर्वेदाने वर्णन केलेले "आरोग्य... तनाचे व मनाचे.' ही अवस्था मिळविण्यासाठी सर्व मनुष्यमात्र, त्यातल्या त्यात मुमुक्षू, कायमच प्रयत्नरत राहिलेले आहेत. या प्रयत्नांनाच नाव दिले गेले "ध्यान'. पतंजलींनी ध्यानसिद्ध होणे या अवस्थेला "समाधी' हे नाव दिले आणि ती स्वतंत्रतेची, मोक्षप्राप्तीची, निर्वाणाची मनुष्याकडून चढली जाणारी शेवटची पायरी समजली गेली. येथून पुढे जे काही घडायचे ते गुरुकृपेने वा एकूण विश्‍वसत्ता धारण करणाऱ्या परमेश्‍वराच्या (निसर्गाच्या) कृपेने.
ध्यानाचा प्रयत्न कसा करायचा? वेगवेगळ्या प्रकारचे ध्यानमार्ग अवलंबण्यापेक्षा भगवंतांनी श्रीमद्‌भगवद्‌गीतेत सांगितलेली "सोम' ध्यानयोग पद्धती सर्वात सोपी व अनुभवाची आहे. "सोम' ध्यान कसे करायचे? "सोम' ध्यान करण्यासाठी जमिनीवर वा खुर्चीवर कुठेही बसावे, फक्त मेरुदंडाच्या खालच्या टोकाने जमिनीवर दाब येऊ नये, म्हणजे तो जमिनीपासून थोडा वर उचललेला असावा. ध्यानमुद्रा करून म्हणजे तर्जनी व अंगठ्याची टोके एकमेकाला जुळवून बाकीच्या तिन्ही बोटांचा एकमेकाला स्पर्श करून हात गुडघ्यांवर वा मांडीवर उताणे (उपडे) ठेवून, संपूर्ण शरीर शिथिल (रिलॅक्‍स) करून बसणे. ही झाली "सोम' ध्यान पद्धतीला आवश्‍यक असणारी पूर्वतयारी. डोळे मिटावे वा थोडे उघडे ठेवून दृष्टी नासिकाग्रावर असावी, ज्यामुळे आपल्या नाकाचा शेंडा व मांडीपर्यंतचाच भाग दिसेल. डोळे बंद करून बसणे नेहमी अधिक सोपे असते. त्यानंतर स्वतःचे लक्ष सर्व शरीरभर फिरवावे, म्हणजे प्रथम बाह्यशरीर व नंतर आपले आंतर्शरीर जणू आरशात पाहत आहोत असा प्रयत्न करावा. शरीर व मन ताणरहित करावे.
त्यानंतर शरीराचे संतुलन साधण्यासाठी, पंचमहाभूतांचे ध्यान करावे.
* मेरुदंडाच्या तळाशी सुवर्णरंगात असलेला चौकोनाच्या आकाराचे पृथ्वीतत्त्वाचे स्थान (मूलाधार चक्र) व याचा मंत्र ॐ लं. या मंत्राचा उच्चार करत असताना वातावरणात असलेल्या सुगंधाचा प्रत्यय येतो का ते पाहावे.
* कढईसारखा आकार असलेल्या ओटीपोटाच्या ठिकाणी चंद्रकोरीच्या आकाराचे व चांदीप्रमाणे चमकणाऱ्या जलतत्त्वाचे स्थान (स्वाधिष्ठान चक्र) व याचा मंत्र ॐ वं. या मंत्राचा उच्चार करत असताना जिभेवर अमृताची चव मिळू शकते.
* दोन्ही बाजूंच्या फासळ्या व नाभी यांच्या ठिकाणी असलेला लाल त्रिकोण हे अग्नितत्त्वाचे स्थान (मणिपूर चक्र) व याचा मंत्र ॐ रं. या मंत्राचा उच्चार करत असताना डोळे बंद असताना अप्रतिम निसर्गसौंदर्य वा निरांजनातील सौम्य ज्योत डोळ्यासमोर दिसू शकते.
* छाती व स्तनांच्या ठिकाणी फडफडणाऱ्या झेंड्याप्रमाणे असणारा आकार किंवा उदबत्तीतून निघणारा धूर जसा हवेत तरंगतो तसा हिरव्या, राखाडी, निळसर रंगाचा आकार हे अग्नितत्त्वाचे स्थान (अनाहत चक्र) व याचा मंत्र ॐ यं. या मंत्राचा उच्चार करत असताना संपूर्ण जणू शरीरभर कोणीतरी मोरपीस फिरवत असल्याचा वा प्रेमाने मारलेल्या मिठीचा अनुभव येऊ शकतो.
* दोन्ही भ्रूमध्यात इंग्रजी आठ आडवा ठेवल्याप्रमाणे दोन पाकळ्यांचे असलेले आज्ञाचक्र. या चक्राच्या मध्यभागी निळ्या रंगाचा गोल हे आकाशतत्त्वाचे वास्तव्य व याचा मंत्र ॐ हं-क्षं. या मंत्राचा उच्चार करत असताना वातावरणात भरून राहिलेल्या अस्तित्वाचा ध्वनी म्हणजे ॐकार ऐकू येतो.
* प्रकाशमान व तेजःपुंज अशा छत्रीखाली उभे राहून वर पाहिल्यावर चमकणाऱ्या घुमटाप्रमाणे दिसणारे मस्तकाच्या वरच्या भागात असते सहस्रपद्मचक्र. या ठिकाणी आत्म-परमात्म तत्त्व व साक्षित्व असते. याचा मंत्र ॐ. हा आत्मतत्त्वाचा ॐकार म्हणत असताना शून्यत्वाचा अनुभव येऊ शकतो.
अशा प्रकारे शरीराचे संतुलन करून घेतल्यानंतर प्रत्यक्ष ॐकार म्हणायला सुरवात करावी. सर्वप्रथम आपल्या स्वराच्या एक स्वर खालच्या स्वरात ॐकार म्हणायला सुरवात करावी. अर्थात श्‍वास आत घेताना सर्व शरीर, विशेषतः पोट फुलण्याची क्रिया व ॐकार म्हणत असताना सावकाशपणे पोटाचे आकुंचन होण्यावर लक्ष ठेवावे. त्याचबरोबर स्वतः म्हटलेला ॐकार ऐकण्याचा प्रयत्न करावा. अशा तऱ्हेने काही वेळेपर्यंत ॐकार म्हटल्यानंतर तोंड बंद करून नासिकेद्वारा पुन्हा असाच ॐकार म्हणावा. असा अभ्यास सहा महिने-वर्षभर केल्यानंतर येणाऱ्या तिसऱ्या अवस्थेत श्‍वास व प्राण मस्तकाकडे आणून ॐकार म्हणणे शक्‍य होते. या ॐकाराची खूण म्हणजे हा ॐकार म्हणत असताना खूप वेळेपर्यंत श्‍वास टिकून लांब ॐकार म्हणता येणे. तोंड उघडले वा बंद केले तर त्याचा या ॐकारावर परिणाम होत नाही. काही वेळानंतर हा ॐकार थांबवून शून्यत्वाचा अनुभव येतो.
अर्थात या "सोम' ध्यान पद्धतीची दीक्षा घेण्याने म्हणजे गुरूकडून समजून घेण्याने ही ध्यान पद्धत अवलंबिणे सोपे होते. तसेच या ध्यान पद्धतीचा अभ्यास सुरू केला असता शरीरात असलेल्या अमृतरूपी "सोम'द्रव्यावर (सेरेब्रो स्पायनल फ्लुइड) वर परिणाम होत असल्याने येणाऱ्या सिद्धी व अनुभवांबाबत गुरूकडून मार्गदर्शन मिळू शकते. श्रीमद्‌भगवद्‌गीतेत भगवंतांनी या "सोम' पद्धतीचा उल्लेख केलेला असल्याने एकलव्य पद्धतीने अभ्यास करणेही जमू शकते, पण बऱ्याच जणांना असा एकलव्य पद्धतीने अभ्यास करणे अवघड जाऊ शकते व प्रचिती यायला वेळ लागू शकतो.
येणाऱ्या अनुभवांपैकी सर्वात मोठा अनुभव म्हणजे "सोम' ध्यान पद्धतीच्या अभ्यासाने रोजच्या व्यवहारात कार्यक्षमता वाढते, अंतःप्रेरणा वाढते, नवीन कल्पना सुचतात, ध्यानाला बसले असता जमिनीपासून वर उचलले जाण्याचा अनुभव येऊ शकतो, आपले शरीर व मन फुग्यासारखे विस्तारलेले आहे, असा अनुभव येऊ शकतो. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे असलेले रोग बरे करून आरोग्य मिळविण्यासाठी याचा खास उपयोग करून घेता येतो. कारण "सोम'संतुलन झाले की प्रज्ञापराध कमी होऊ शकतो व "सोम'संतुलन झाले की सर्व इंद्रियांवर मेंदूचा ताबा दृढ होतो व आरोग्यप्राप्ती होणे सोपे होते. सकाळी उठल्यावर स्नान करून वा मल-मूत्र विसर्जनानंतर, हात-पाय धुऊन स्नान न करता "सोम' ध्यानाचा अभ्यास करता येतो, तसेच रात्री झोपण्यापूर्वी ध्यान करणे श्रेयस्कर असते. ध्यानासाठी आवश्‍यकता सांगताना स्नानाचे, कपड्यांचे किंवा एका विशिष्ट स्थानाचे बंधन सांगितलेले दिसत नाही, पण तरीही शरीराची व मनाची शुचिर्भूतता अभिप्रेत असते. साधारण एका बैठकीला कमीत कमी 20-25 मिनिटे या ध्यान पद्धतीचा अवलंब करावा. "सोम' ध्यानासाठी दिलेली सकाळची 25-30 मिनिटे व रात्री झोपण्यापूर्वी दिलेली 20 मिनिटे यामुळे शांत झोप लागून झोपेचा वेळ कमी होईल. झोपेचा वेळ कमी झाल्याने आपण ध्यानाला दिलेला वेळ आपल्याला भरून मिळेल, जडत्वाबाहेर असलेल्या सूक्ष्म शरीराचा (ऍस्ट्रल बॉडीचा) अनुभव घेता येईल, तसेच कामातील कार्यक्षमता वाढल्यामुळे एका तासात दीड-दोन पट काम होऊन दिवसाच्या तासांचा अधिक फायदा मिळू शकेल. तेव्हा ध्यानासाठी तास-पाऊण तास दिल्याने इतर कामांसाठी वेळ कमी पडणार नाही, याची खात्री ठेवावी आणि "सोम' ध्यान पद्धतीची उपासना सुरू करावी. हे ध्यान केवळ रोग बरे करण्यासाठी नसून, याचा कामदम्‌ (व्यावहारिक यश) व मोक्षदम्‌ (आत्मिक समाधान व यश) असा दोन्ही प्रकारे फायदा होत असल
्याने आपल्या जीवनाची इतिकर्तव्यता सिद्ध होण्यासाठी "सोम' ध्यान पद्धत अत्यंत सोपी आहे. आपली मानसिकता या "सोम' ध्यानाकडे गुंतून राहावी, त्यावरची श्रद्धा वाढावी यासाठी
 |
| अकार चरण युगुल, उकार उदार विशाल, मकार महामंडल, मस्तकाकारे akar charan yugulu, ukar udar vishal, makar mahamandal, mastakakare |
अकार चरण युगुल,
उकार उदार विशाल,
मकार महामंडल,
मस्तकाकारे
या ओवीत वर्णन केलेल्या ॐराचे चित्र वा तशा पद्धतीची मूर्ती घरात ठेवावी. असा ॐकार सतत आपल्याला दिसेल अशा ठिकाणी ठेवणेही चांगले असते. दृष्टी अशा आकारावर पडल्यामुळे मेंदूत होणाऱ्या बदलाचा फायदा तर होईलच, बरोबर श्रद्धा दृढ होऊन "सोम' ध्यान पद्धतीत अधिकाधिक रस निर्माण होऊन त्यापासून अधिकाधिक आनंद घेणे सोपे होईल.
"सोम' ध्यान पद्धत थोडक्‍यात याप्रमाणे सांगता येईल -
"सोम' ध्यान पद्धतीच्या अभ्यासासाठी पूर्वतयारी म्हणून इंद्रधनुष्याप्रमाणे असलेले सात मुद्दे पुढीलप्रमाणे-
1. अंतर्बाह्य शुचिता
2. व्यायाम, चालणे, क्रियायोग
3. दीर्घ श्‍वसन व ताणरहित मन, श्रद्धा
4. दुसऱ्यास मदत, दान, लोकसेवा, वागण्यात सरळपणा
5. भक्‍ती, सामुदायिक ध्यान, अभ्यास शिबिरास उपस्थिती
6. "सोम' ध्यान, ॐकार पठण, मनन, चिंतन
7. समर्पण, समाधान, अंतर्ज्ञान, समाधी अनुभव...
ॐकार म्हणताना खालील गोष्टींकडे लक्ष ठेवावे; प्रत्यक्ष "सोम' ध्यानयोगाचा अभ्यास खालीलप्रमाणे करावा-
* रोज सकाळी 20-25 मिनिटे व रात्री झोपण्यापूर्वी 20 मिनिटे "सोम' ध्यान पद्धतीचा अभ्यास करावा.
* तनाचे व मनाचे संतुलन साधण्यासाठी पंचमहाभूतांचे ध्यान करावे व ताणरहित व्हावे.
* ऱ्हस्व, दीर्घ व प्लुत ॐकार म्हणावा. नंतर तोंड बंद ठेवून अनुनासिक ॐ ध्वनी म्हणावा.
* श्‍वास आत घेताना पोटाचे व सर्व शरीराचे प्रसरण आणि ॐकार म्हणत असताना म्हणजेच श्‍वास बाहेर जाताना पोटाचे व सर्व शरीराचे आकुंचन होण्याकडे विशेष लक्ष पुरवावे.
* स्वतः म्हटलेला ॐकार स्वतःच ऐकण्याचा प्रयत्न करावा.
* श्‍वास व प्राण मस्तकाकडे आणून ॐकार म्हणावा व आसमंतातून ॐकार ऐकण्याचा प्रयत्न करावा.
* काही वेळानंतर ॐकार थांबवून मेंदूतील शक्‍तिकेंद्रांना म्हणजे देवतांना सोमरसपान झाल्यामुळे अवधूती आनंदाचा व शून्यत्वाचा अनुभव घ्यावा.
* "माणसामाणसात मैत्री व प्रेमभाव वाढो, सर्वांचे दुःख नष्ट होवो आणि सर्वांना आरोग्य, समृद्धी व शांती लाभो' अशी प्रार्थना करावी. सर्वात शेवटी "ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः' अशी शांतिप्रार्थना करावी.
येणारा गुढी पाडवा "सोम' ध्यान पद्धतीचा अवलंब करून सुरवात करण्यासाठी उत्तम दिवस समजावा आणि खरा गुढी पाडवा म्हणजे कुंडलिनी जागृती किंवा मेरुदंडाची गुढी उभी राहून वर ठेवलेला मस्तकरूपी घडा चैतन्याने भरून आनंदाचा अनुभव घ्यावा.
प्राण वर घेऊन जाण्यासाठी, प्राण मूर्ध्नास्थानी नेण्यासाठी नाकपुड्या दाबून बसण्याचा अभ्यास किती दिवस करणार? त्यापेक्षा ॐ इति एकाक्षरं ब्रह्म व्याहरन्‌, याची सुरवात करा. ॐ ला एकाक्षर ब्रह्म का म्हटले? कारण सर्व ब्रह्माचे मूळ नादात आहे व हा नाद ॐ आहे.
सर्वद्वाराणि संयम्य मनो हृदि निरुध्य च ।
र्ध्न्याधायात्मनः प्राणम्‌ आस्थितो योगधारणाम्‌ ।।8-12।।
ओमित्येकाक्षरं ब्रह्म व्याहरन्‌ माम्‌ अनुस्मरन्‌ ।
यः प्रयाति त्यजन्देहं स याति परमां गतिम्‌ ।।8-13।।
श्रीमद्‌भगवद्‌गीतेतील वरील दोन श्‍लोकांचा अर्थ समजून घेऊन संतुलन ॐ ध्यानयोग (Santulan OM Meditatation - SOM) 'सोम' ध्यान कसे करावे याविषयी श्रीकृष्ण काय म्हणतात ते पाहू.
ध्यानासाठी आवश्‍यकता सांगताना स्नानाचे, कपड्यांचे किंवा एका विशिष्ट स्थानाचे बंधन सांगितलेले दिसत नाही; पण तरीही शरीराची व मनाची शुचिर्भूतता अभिप्रेत असते. ध्यानासाठी लोकरीच्या आसनावर रेशमी वा धूतवस्त्र टाकून बसणे उत्तम असते. रोज एका जागी, एका विशिष्ट वेळेला ध्यान करणे चांगले. पद्मासन, सिद्धासन वा सुखासन घालून मेरुदंड सरळ ठेवून बसणे ध्यानासाठी चांगले असते, असा अनुभव आहे. ज्यांना मांडी घालून बसता येत नाही, त्यांनी खुर्चीवर वा स्टुलावर बसावे. फक्त पावले जमिनीवर पूर्ण टेकावीत व टेकून बसू नये. म्हणजेच कंबरेच्या वरचे शरीर साधारणतः पाच अंशांनी पुढच्या बाजूला कलते ठेवावे. तर्जनी व अंगठ्याची टोके एकमेकांना मिळवून दोन्ही हात गुडघ्यांवर वा मांडीवर उताणे ठेवावेत.
सर्वद्वाराणि संयम्य
भगवंतांनी येथे आपल्या शरीराच्या सर्व इंद्रियांच्या द्वारांवर लक्ष ठेवा असे सांगितले आहे. इंद्रियांचा निरोध करा वा काही पाहू नका, असे सांगितले नाही. कबीर म्हणतात की जे काही आपण पाहू, ते परमेश्‍वराचेच स्वरूप आहे व ते परमेश्‍वराचेच सौंदर्य आहे. उगाच डोळे मिटून का बसायचे? डोळे उघडे ठेवून पाहायला हरकत काही नाही; पण त्यात विकृती असता कामा नये. अशा पद्धतीने संयमन साधता येते आणि डोळे उघडे ठेवून आनंदाने बसता येते. आपण विकृतीबाबत एक उदाहरण पाहू. बसस्टॉपवर बसची वाट बघत थांबले असता एक मुलगा व मुलगी हातात हात घालून जात असताना दिसले, तर पटकन मनात येते अरे, "यांचे लग्न कधी झाले? ही मुलगी याचीच बायको आहे का? अरे बापरे, काहीतरी लफडे दिसते आहे.' जे डोळ्याला समोर दिसते आहे त्याऐवजी वेगवेगळे विकृतीजन्य विचार मनात कशाला आणायचे? काहीही पाहताना त्यात विकृती न येता आहे तसे पाहिले, तर काही समस्या नसते. जे जसे आहे तसे पाहणे, म्हणजे काही विकृती न येता पाहणे.
हृदि निरुध्य च
हदयात आपल्या मनाची स्थापना करा, असे भगवंत येथे सांगत आहेत. आपण म्हणतो, हा निर्णय तू मनाने घेतला आहे की हृदयाने? भावनेने घेतला आहे की तर्काने? एकदा सर्व तर्कशास्त्र संपले, की आपले सर्व निर्णय हृदयाला घेऊ दिले पाहिजेत. हृदयाला विचारले पाहिजे, की हे सर्व माणुसकीला धरून आहे का? हे परमेश्‍वराला आवडेल का? परमेश्‍वराला हे आवडणार असले व सर्वांच्या कल्याणाचे असले, तर हे काम मी करतो अशी वृत्ती पाहिजे. मनाला हृदयाच्या ठिकाणी आणल्याशिवाय काही काम करायचे नाही. यात अवघड काय आहे? डोळे उघडे ठेवून बसले असता लक्ष नेहमी हृदयावर हवे. याच हृदयाचा एक भाग मेंदूत आहे. त्यामुळे ध्यानाच्या वेळी भ्रूमध्यात असलेल्या पिच्युटरीच्या ठिकाणी लक्ष ठेवले तरी काम होते. वागताना मात्र लक्ष हृदयावर ठेवले पाहिजे म्हणजे कर्म करताना निर्णय हृदयानेच घेतले पाहिजेत.
र्ध्न्याधायात्मनः प्राणम्‌ आस्थितो योगधारणाम्‌
योगधारणा अशी हवी, की मला माझ्या सर्वस्वाला एकत्र करायचे आहे. माझ्यातला डॉक्‍टर, माझ्यातला मुलगा, माझ्यातले वडील, माझ्यातला भाऊ वगैरे सर्वांना एकत्रित करून मी ध्यानाला बसायला हवे. आपल्या एका शरीरात आपली अनेक व्यक्‍तिमत्त्वे अस्तित्वात असतात. यासाठी ध्यानपद्धतीत सामुदायिक ध्यान व दीक्षा अत्यंत महत्त्वाची असते. आपल्याला एकदा सामुदायिक ध्यानाची सवय लागली, की आपल्या सर्व शरीरात, मनात व व्यक्‍तिमत्त्वात असलेली सर्व अंगे एकत्र होऊन जातात. मी सर्वांना बरोबर घेऊन चालेन, ही योगधारणा. प्राण मूर्ध्नास्थानी आणून योगधारणेत स्थित व्हायचे असते. प्राण मूर्ध्नास्थानी आणणे ही एक गोष्ट जरा कठीण आहे; अवघड कोणाला आहे, तर ज्याला काही करायचे नाही त्याला. ध्यान करणाऱ्याला अवघड असे काही नाही.
श्‍वास आत घेताना सर्व शरीर प्रसरण पावावे, मुख्य म्हणजे छाती-पोट प्रसरण पावावे व तसे दिसावे अशी अपेक्षा असते. श्‍वास सोडत असताना शरीराचे आकुंचन व्हावे व छाती-पोट आत जावे. अशा प्रकारे विशिष्ट दाबाने सर्व शरीराला कार्यरत करून प्राणायाम केला की शक्‍ती मूर्ध्नास्थानी (टाळूकडे) येते. प्राणायामाचे एक गणित आहे. प्राणायामाच्या संबंधात प्राणाचे अपानात हवन, अपानाचे प्राणात हवन, अंतर्कुंभक, बहिर्कुंभक, महाकुंभक, केवलकुंभक या सर्व गोष्टी भगवंतांनी इतरत्र सांगितल्या आहेत. प्राणायामाचा पंप चालविल्यानंतर शक्‍तीचे उत्थापन होते व ही शक्‍ती मूर्ध्नास्थानी पोचविणे आवश्‍यक असते. त्यामुळे पोट आत-बाहेर होऊन पंप चालणे खूप महत्त्वाचे आहे. खूप लोक प्राणायाम तर करतात; पण त्यांचे पोट आत-बाहेर होत नाही. प्राणायाम करून प्राणाला मूर्ध्नास्थानी घेऊन गेल्यानंतर तो सर्व शरीरभर वितरित होणार असतो. प्राण मूर्ध्नास्थानी घेऊन जाणे हा खरा प्राणायाम.
झाडाला पाणी घालायचे असेल, तर आपण झाडाच्या मुळाला पाणी घालतो. शरीररूपी झाडाचे मूळ वर डोक्‍यात असते. तेव्हा मूर्ध्नास्थानी प्राण आणणे महत्त्वाचे असते. एकदा का प्राण मूर्ध्नास्थानी आला, की कल्पनेपलीकडील व आश्‍चर्यकारक गोष्टी काय काय घडतात हे पाहण्यासारखे असते. हा प्राण मूर्ध्नास्थानी घेऊन जाण्याच्या क्रियेला व शरीरातील प्रत्येक पेशीला प्राण पुरविणे याला प्राणायाम असे म्हणतात.
त्यासाठी फार काही करावे लागते असे नाही. प्राणाचे अपानात, अपानाचे प्राणात, प्राणाचे प्राणात हवन करणे वगैरे महत्त्वाचे असले, तरी शेवटी एक अवस्था अशी आली पाहिजे, की आपण नुसते बसले असता ही क्रिया सहजपणे चालायला पाहिजे, नुसता डाव्या-उजव्या नाकपुडीने प्राण घेऊन त्याच्यातच गुंतून राहिले तर समाधी अवस्थेपर्यंत, समत्वापर्यंत कसे काय पोचणार? या सर्वांची सुरवात म्हणून आपण प्राणायाम करतो. प्राणायाम करायचा म्हटला, की मार्गदर्शक गुरू व देखरेख खूप आवश्‍यक असते; कारण त्यातला कुंभक चुकीचा झाला तर त्रास होऊ शकतो.
वाचेने शब्द उच्चारण्यासाठी श्‍वास घेणे व सोडणे आवश्‍यक असते. सर्व नादाचा मूळ ध्वनी ॐकार उच्चारत असताना जी श्‍वसनक्रिया होते, ती प्राणायामातील श्‍वसनक्रियेसारखीच असते. त्यामुळे ॐकार म्हणणे हा प्राणायामाचा सहज व सोपा प्रकार आहे. सहज प्राणायाम सांगण्यासाठी भगवंतांनी पुढचा श्‍लोक सांगितला आहे.
ओमित्येकाक्षरं ब्रह्म व्याहरन्‌ माम्‌ अनुस्मरन्‌ ।
यः प्रयाति त्यजन्देहं स याति परमां गतिम्‌ ।।8-13।।
प्राण वर घेऊन जाण्यासाठी, प्राण मूर्ध्नास्थानी नेण्यासाठी नाकपुड्या दाबून बसण्याचा अभ्यास किती दिवस करणार? त्यापेक्षा ॐ इति एकाक्षरं ब्रह्म व्याहरन्‌, याची सुरवात करा. ॐ ला एकाक्षर ब्रह्म का म्हटले? कारण सर्व ब्रह्माचे मूळ नादात आहे व हा नाद ॐ आहे. आपण जेव्हा ॐ म्हणतो, तेव्हा आपल्याला कधी कधी असेही वाटते, की हा ॐ आपण म्हणतो आहे की बाहेरून ऐकू येतो आहे? सर्व आसमंतात भरलेला नाद ऐकणे खूप महत्त्वाचे असते. त्यासाठी सुरवातीला भगवंतांना स्मरून ॐ म्हणणे ही एकच क्रिया आपल्याला करायची असते. त्यानंतरचे सर्व भगवंतांवर सोडून द्यायचे असते. यामुळे साधक भगवंतांशी एकरूप होऊन जातो, नाद ऐकू यायला लागतो व यानंतर लगेच भगवंतांनी सांगितलेली फलश्रुती म्हणजे "यः प्रयाति त्यजन्देहं स याति परमां गतिम्‌,' अशी अवस्था प्राप्त होते.
वेगवेगळ्या तरंगलांबीचा (फ्रिक्वेन्सीचा) ॐकार मी म्हटला व त्यावर पुणे विद्यापीठात कै. डॉ. दामले यांनी प्रयोग केले, त्यानंतर डॉ. अनिता पाटील यांनीही प्रयोग केले. ॐकार म्हटल्यावर ईईजी घेऊन आपल्या मेंदूत काय घडते आहे, कुठल्या वेव्ह लेंग्थ निर्माण होतात व मेंदूची जाणीव कुठल्या पातळीवर जाते, याचे निरीक्षण केले गेले आहे. असे बदल मेंदूत होतात हे विज्ञानाला मान्य आहे. पतंजलींनी सांगितले आहे चित्तवृत्तिनिरोधः इति योगः म्हणजे मनाच्या (चित्ताच्या) वृत्ती आपल्याला शांत करायच्या आहेत. वृत्ती म्हणजे मनावर उठलेले विचारांचे तरंग.
आतील ॐकार म्हणून आपल्याला आजाराचे निवारण करणे, हा आपला पहिला हेतू आहे. ॐकार म्हणण्याच्या ऱ्हस्व, दीर्घ व प्लुत या तीन पद्धती महत्त्वाच्या असतात. ऱ्हस्व ॐकार कफदोषावर, तसेच शरीरातील अतिरिक्‍त चरबी वितळण्यासाठी उपयोगी असतो. वैश्‍वानर अग्नी म्हणजेच शरीराची हार्मोनल सिस्टीम नीट चालत नाही त्यांच्यासाठी ऱ्हस्व व दीर्घ ॐकार अत्यंत उपयोगी असतो. दीर्घ ॐकार शरीराच्या मधल्या भागावर कार्य करतो व तेथील पित्तदोष नष्ट करतो व शरीराची धारणा व्यवस्थित ठेवायला मदत करतो. प्लुत ॐकार मानसिक विकार, मेंदूच्या विकारांवर काम करतो. पूर्ण भ्रामरी केल्यास सर्वरोगनिवारणासाठी उपयोग होतो.
आयुर्वेदशास्त्राप्रमाणे ध्यानाचा रोगनिवारणाशी लावलेला संबंध हा बादरायणी संबंध आहे की काय, असे एखाद्याला वाटू शकेल, परंतु तसे मुळीच नाही. कारण
समदोषः समाग्निश्‍च समधातुमलक्रियः। प्रसन्नात्मेन्द्रियमनाः स्वस्थमित्यभिधीयते ।।
अशी आरोग्याची व्याख्या आयुर्वेदाने जेव्हा केलेली आहे आणि प्रज्ञापराधं तं विद्यात्‌ सर्वरोगप्रकोपणम्‌ असे जेव्हा म्हटलेले आहे तेव्हा आयुर्वेदात मन, आत्मा यांचा स्पष्ट उल्लेख केलेला सापडतो. प्रज्ञापराध समजावत असताना धीधृतीस्मृतिविभ्रष्टः असे सांगितल्यामुळे एकूणच मानसिक अवस्था, वागण्याची पद्धत, ह्यांचाही रोग व आरोग्याशी असलेला संबंध सहज समजून येतो. श्रीमद्‌भगवद्‌गीतेत भगवंतांनीही "हृदि निरुध्य च' असे आवर्जून म्हटलेले आहे. म्हणून प्रत्येक कार्यात हृदयाला स्थान द्यावे लागेल, असे स्पष्ट समजायला हरकत नाही. मनाला नुसत्या गणिती भाषेत काम करू न देता त्याची हृदयाची सांगड घातली जावी, चर्मचक्षूंनी दिसते त्याच्या पलीकडचे काही पाहता यावे; गुलाबाचे फूल दिसले तर ते सुंदर आहे, गुलाबी आहे, त्याला सुंदर वास आहे वगैरे गोष्टींची नोंद घेण्याबरोबरच मुळात ओबडधोबड जमिनीत उगवलेले गुलाबाचे फूल एवढे नाजूक व सुंदर कसे? यात भगवंतांची काही किमया व कौशल्य आहे हे जेव्हा दिसायला लागेल तेव्हा म्हणता येईल, की "मनो हृदि निरुध्य' सांगितल्याप्रमाणे कार्य होत आहे. हे करणे अवघड मुळीच नाही. यासाठी आवश्‍यक असते दीक्षा.
बऱ्याच वेळा रोगाचे कारण शोधत असताना माता, पिता, वडीलधारे, गुरू यांच्याविषयी अश्रद्धा, अशी कारणेही शास्त्रशुद्ध समजली जातात. त्यामुळे ध्यानासाठी गुरूंची आवश्‍यकता असते असे म्हटले तर हे विधान शास्त्रविरोधी आहे असे समजायचे कारण नाही.
दीक्षेत गुरू कबूल करून घेतात, की मी काया-वाचा-मने व्यवस्थित वागीन, चार-चौघांना मदत करेन, दानधर्म करून समाजधारणा कशी राहील याकडे लक्ष देईन, मी रोज ध्यानाचा अभ्यास व्यवस्थित करीन. शिष्याने असे वचन दिल्यामुळे ध्यानोपासना नियमितपणे करणे आवश्‍यक ठरते. गुरू करायला, दीक्षा घ्यायला लोक घाबरतात. कारण मी दीक्षा घेतली तर गुरूंना काहीतरी द्यावे लागेल, गुरूंनी सांगितल्यानुसार वागायला लागल्याने माझ्यावर बंधने येतील, विहिरीत उडी मार असे गुरूंनी सांगितले तर विहिरीत उडी मारावी लागेल, अशी भीती लोकांच्या मनात असते. पण वास्तविक असे काहीही होत नाही. तसे पाहिले तर गुरूंना काहीही द्यावे लागत नाही. त्यांना द्यावी लागते श्रद्धा. त्यांना द्यावे लागते फक्त एक वचन, की तुम्ही सांगितल्यानुसार मी रोज ध्यान-धारणा करीन, माणसासारखा वागीन, चार-चौघांमध्ये राहून त्यांना मदत करीन. असे वचन दिल्यामुळे ध्यान चांगले होते.
"सोम' ध्यान पद्धतीत ॐकाराचे ध्यान करायला सांगितले आहे. कारण सर्व सृष्टीची उत्पत्ती ज्या नादातून झाली तो प्रथम नाद ॐकार आहे. इतकेच नाही, तर आधुनिक संशोधनातून सिद्ध झालेले आहे, की ॐकाराचा आकार एक विशिष्ट पद्धतीने यंत्रासारखा काम करतो. म्हणजे त्यावर लक्ष दिले असता शरीरातील चलनवलन व पेशींचा आकार आरोग्याला लाभदायक ठरतो.
आपल्याला माहीत असलेला आडवा लिहिला जाणारा ॐकार देवनागरी लिपीतला ॐकार आहे. ध्यानासाठी लिपीतला ॐकार नको, तर वेदात वर्णन केलेला व ज्ञानदेवांनी सांगितलेला, मांडुक्‍य-मुंडक्‍योपनिषदात सांगितलेला ॐकार आपल्याला ध्यानासाठी हवा आहे.
ज्ञानदेवांनी ॐकाराच्या साडेतीन मात्रा मुद्दामच शरीराच्या अवयवांशी तुलना करून समजावल्या आहेत.
अकार चरण युगुल,
उकार उदार विशाल,
मकार महामंडल,
मस्तकाकारे
या ज्ञानेश्‍वरांच्या ओवीत वर्णन केलेला हा ॐ - ध्यानात बसलेल्या माणसासारखा दिसतो. वर असलेला बिंदू हा साक्षीभाव आहे. अकार, उकार, मकार ऐकत असताना बरोबरीने उत्पन्न होणारा वरचा बिंदू ऐकण्याचा प्रयत्न करायचा असतो. वातावरणातून हा बिंदुनाद आपल्याला ऐकू येऊ शकतो.
ॐकारातील अकार ही लांब तरंगलांबीची (लॉंग वेव्ह) आकृती, उकार ही मध्यम तरंगलांबीची (मीडियम वेव्ह) आकृती आणि मकार ही लघू तरंगलांबीची (शॉर्ट वेव्ह) आकृती. अशा तऱ्हेने ॐकाराच्या आकृतीत शक्‍तीची सर्व रूपे समाविष्ट झालेली दिसतात. त्याही पलीकडे जाऊन येणारा साक्षीत्वभाव किंवा जे चैतन्य वा जाणीव सर्व जगाला पाहते तो साक्षीभाव दाखविलेला असतो.
जगातील सर्व भाषांमध्ये असलेला "अ' हा ध्वनी दोन अर्धवर्तुळे एकमेकांवर किंवा एकमेकांच्या बाजूला ठेवून दाखविला जातो. एक अर्धवर्तुळ "उ'कारासाठी वापरले जाते व "म'कारासाठी वर्तुळावर एक चंद्रकोर वापरली जाते. देवनागरी लिपीत सर्व शब्द दंडाने वरच्या रेघेला जोडायचे असल्यामुळे ही 90 अंशांत फिरवून ॐ असा लिहिला जातो. या ब्राह्मी लिपीवर झालेल्या संशोधनातून निष्पन्न झाले की ॐकार कंठातून निघणाऱ्या आवाजाशी व कंठाचा हवेला झालेला स्पर्श यामुळे होणाऱ्या आकाराशी संबंधित असतो. आणि त्यामुळेच कडे पाहणे व त्याचे उच्चारण हे संपूर्ण शरीराला स्पंदित करून संतुलित करण्यास उपयोगी ठरते. एवढेच नव्हे, तर ॐकार शांतपणे व एका विशिष्ट दाबाने म्हणत राहिले तर अवकाशातून प्रतिसाद मिळावा वा प्रतिध्वनी निर्माण व्हावा तसा ॐकाराचा सूक्ष्म ध्वनी ऐकू येतो व त्यामुळे शरीराचे सर्व धातू, त्रिदोष, मलक्रिया, अग्नी संतुलित होतात.
हा सर्वव्यापी आहे. आता प्रयोगातूनही हे सिद्ध झालेले आहे- आपल्या शरीरात ठिकठिकाणी हा आहे. उदा.- आपल्या भुवया, पाठीमागे बसलेला मनुष्य, ओठ अशा सर्व ठिकाणी याची आवर्तने असलेली दिसतात. पृथ्वीवर याचे प्रयोग करून झालेले आहेत. वेगवेगळ्या देशांतील किनाऱ्यांचा अभ्यास केला तर ॐकाराच्या (च्या)आकारासारखे आकार सर्वत्र दिसतात. ला वेगवेगळ्या देशांत, वेगवेगळ्या धर्मांनी आमेन, आमीन वगैरे नावे दिलेली आढळतात. यातला मूळ नाद आहे अकार. आवाज निघताना तो मूळ अकार असतो, त्याला थांबवायचा प्रयत्न केला की आपसूक उकार व मकार तयार होतो. तोंड उघडे ठेवून अकार म्हटला की तो अकार असतो, तोंडाचा चंबू केला की उकार होतो व तोंड बंद केले की मकार होतो. हा अ-उ-म अणच चा आहे.
सोम ध्यान पद्धतीतला ॐ अ-उ-म अणच चा आहे. पोटाचे आकुंचन प्रसरण केले तर तो आपसूक येतो. पोटाचे आकुंचन-प्रसरण करत असता डोळ्यासमोर असे चित्र वा फोटो असला तर अधिक उत्तम आहे. प्रत्यक्ष भगवंतांनी व सर्व संतांनी सांगितले आहे, की शेवटी हिंडताना, फिरताना सर्व ठिकाणी संत कबिरांनी भजनात म्हटल्याप्रमाणे साधो, सहज समाध भली, खावैं सो प्रसाद व सोवें सो दंडवत म्हणजे परमेश्‍वर सर्वव्यापी आहे, ही वृत्ती झाली नाही, तर सकाळ-संध्याकाळ 20-20 मिनिटे ॐकार करून समाधान मानणार का? 24 तास आपल्या आत ॐकार चालायला पाहिजे, तरच आपण सहज समाधीचा अनुभव घेऊ शकू. ॐकार म्हणताना सुरवातीला डोळे बंद असलेले चांगले.
ॐकार म्हणून आपल्याला आजाराचे निवारण करणे हा आपला पहिला हेतू आहे. यासाठी जमिनीवर बसून मांडी घालून ध्यानमुद्रा करून हात दोन्ही गुडघ्यांवर ठेवल्यास मनुष्य स्वतःमध्ये अंतर्मुख होऊन जातो; त्याला स्वतःचे गुणदोष दिसू लागतात. ध्यानमुद्रा घालून बसले असता मन शांत व्हायला मदत होते, शरीरातील मेरिडिअन्स जागृत होऊन ऍक्‍टिव्ह होतात, पण उत्तेजित होत नाहीत, हे लक्षात ठेवायला पाहिजे. एकदा ध्यान करून उठले की लगेच गुडघे दुखायचे थांबतील असे नव्हे, तर रोग बरा करण्याची प्रक्रिया सुरू होते. ॐकार म्हणण्याच्या ऱ्हस्व, दीर्घ व प्लुत या तीन पद्धती महत्त्वाच्या असतात. या तीन पद्धतींनी ॐकार कसा म्हणायचा, हे जाणकाराकडून समजून घ्यावे.
यातला ऱ्हस्व ॐकार कफदोषावर, तसेच शरीरातील अतिरिक्‍त चरबी वितळण्यासाठी उपयोगी असतो. वैश्‍वानर अग्नी म्हणजेच शरीराची हार्मोनल सिस्टीम नीट चालत नाही, त्यांच्यासाठी ऱ्हस्व व दीर्घ ॐकार अत्यंत उपयोगी असतो, म्हणजेच ज्यांना थायरॉईड, पिच्युटरी वगैरे हार्मोन्सची समस्या आहे त्यांना ऱ्हस्व व दीर्घ ॐकार उपयोगाला येतो. दीर्घ ॐकार शरीराच्या मधल्या भागावर कार्य करतो व तेथील पित्तदोष नष्ट करतो व शरीराची धारणा व्यवस्थित ठेवायला मदत करतो. प्लुत ॐकार मानसिक विकार, मेंदूच्या विकारांवर काम करतो. पूर्ण भ्रामरी केल्यास सर्व रोगनिवारणासाठी उपयोग होतो.
प्राणायामाने रोगनिवारण हे शास्त्रशुद्ध असून, ते सिद्ध झालेले आहे. कुठलाही शब्द उच्चारताना, मंत्र म्हणताना वा ॐकार म्हणत असताना श्‍वास बाहेर सोडणे व श्‍वास आत घेणे ही प्राणायामाची क्रिया घडतच असते. त्यातल्या त्यात "सोम' ध्यान पद्धतीत ॐकार म्हणताना होणारा प्राणायाम हा अधिक व त्वरित फायद्याचा ठरतो. सर्व मंत्रांचा राजा व मंत्र असलेला ॐकार म्हणताना प्राणायाम सहज होतो व त्याचा खूप मोठा फायदाही मिळतो. "सोम' ध्यान पद्धतीत ॐकाराचे उच्चारण हे सर्व सातही चक्रांना, सप्त लोकांना, साडेतीन मात्रांना अंतर्भूत ठेवून केलेले असते व त्यामुळे त्याचा सर्वाधिक उपयोग होतो. नियमाने ध्यान करत राहिल्यास उष्णता पचविण्याची शरीराला सवय होते व शरीरातील दोष निघून जाऊन नाडीशोधन झाल्यामुळे रोगनिवारण सोपे होते.
शिवाय ॐकार उच्चारताना निर्माण झालेल्या नादामुळे चित्तवृत्ती शांत होतात व जवळजवळ शून्यावस्थेचा आनंद घेता येतो, ज्यामुळे आत्मविश्‍वास वाढण्यास मदत होते, नवीन नवीन संकल्पना समजू लागतात आणि एकूण कुठलेही काम करत असताना यश मिळण्यासाठी लागणारी संकल्पना, उत्साह व शक्‍ती मिळू शकते.
अनेक प्रकारच्या उपचार पद्धती असतात, पण काही उपचार पद्धतींनी शरीरातील व्याधींवर काम होते, तर काही उपचार पद्धतींनी मानसिक व्याधींवर काम होते. पण "सोम' ध्यान पद्धती शारीरिक, मानसिक व आत्मिक पातळीवर लाभ मिळवून देते. "सोम' ध्यान पद्धतीने आपल्याला नुसता मोजमापात समजणारा लाभ मिळतो असे नसून, एकूणच समाधान व आत्मिक शांती मिळून जन्म सार्थक झाल्याचेही समाधान मिळते.
Brain anatomy to run concept (program) is called Indra. Mendutalya saktikendranna all of which need different gods somarasaci. This mendutalya somarasa you attract life was, he was a lot easier life spread all body. The terms we will go.
Mind and how it can be cured of the disease? What is in your hand to cure the disease and what is required to ensure that the disease will be cured. Very recently Healing Words
Has been prevalent. Recently, while if they are Pranic Healing. Your life is the reward of inheritance and wealth seemed, that's what some of these people imagine, this does not matter. Life is not conception. The part of the life science research to this day, but in many ways, but the man did not understand. This is jivanatattva life, it is amrtatattva. Your life diseases are healed, his life was healing, life, and you get nirayamata remains prananeca your health. So where are life, there can not be any errors. Life is mahateja, where there is darkness, how will prakasarupi color? We have to appeal again. Life is omnipresent. After the appeal of oxygen in the lungs after which life comes inside, just live without it life phupphusata, it is not themselves pesipesita mix the blood. If the pain in the head, send it to life dokyakade knees, send gudaghyakade If the pain, it may be possible in mind.
Many times people say, "I am certain that in mind, it is better? If asked whether you I say, that evil is good on your what experience is, that the answer you can give. "What to do," he asked, when he saw that uttaravaruna given that they Diseases do not see the transmission of life or appeal to life anywhere dhyanapaddhatita they How well will be? "Good health is above wealth 'looks like if you remember this formula, such as a rocket on udavayace If the first all nuts, bolts, and all its form, its body is seen for the first time to check, because they are the rocket body started. And make your body any mind were kept, but the other benefits of meditation from which you get. srimadbhagavadgitetalya said rather confusing one fourth adhyayatila,
And multiple high vitata brahmano faces.
Karmajanviddhi Tanya sarvan and jnatva vimoksyase 432 ..
That step you will be free from sansarabandhana. Be very afraid of people or large words. Sansarabandhanatuna be free, that's what is going to be removed out of me or what I should die, think of them. Is called to be free sansarabandhanatuna bhagavantanni here, no world. Binding does not like it. Just do not like to live in bondage small son. Since the cold morning put our relations socks, they think the happiest day of her obligation. Five minutes to throw away those socks. Be beneficial, when all children socks, hat and do not stand a simple knot. Ward is our obligation to do. God is saying here ... yajnamule inevitable bandhanantuna of all life. All the monks are suggested routes muktisathica.
Recovery is the first note you want, then you need a daridyramukti, then that should be separated tanatuna freedom. Got all kinds of freedom, is not difficult to reach the kaivalyapadala. Kaivalyapadataca is meditation and Samadhi. Such dhyanasambandhi we will know.
There are many types of bhagavantanni sacrifice. Dhyanapaddhatita any sacrifice is necessary. Do you think this statement, that "Mon dhyanapaddhatita will give the daily sacrifice and set fire to some, but this is not required. The fire was set ablaze offering, but the best is because they have a different solution, and the product has the physical level, but the physical sacrifice should do that. eg. hospital who took a rose flower bhavanebarobara see Fig silent when, and if he feels better. that is bhavanebarobara a ritual, a thing is better take; but that they do need it, it is not. what is life and Jagruti Wednesday how to appeal? his life was, until life struck him, so we use the word a lot in life, but you do not have anyone aware life. ayurvedikadrstya saw physical and, if you eat the food the body is metal terminal saptadhatummadhila bananarya semen. it is like a car with petrol as the body is White Force semen.
This seed is left anurenum fill in all the body. This life is a trap to catch the semen. Oxygen (oxygen) is a tool to appeal to this life. Since we are living the life force called. You can not do anything if she went through. Cash is not the power of the soul, and when he should ever come out of the inside, it defines life itself. So we say that this is the Divine force, there is paramatmasatta. This life was in your body, your health, but remains regular.
Dhyanarupi offerings is called life. This dhyanapaddhati your work easier as simple as the. Dhyanapaddhati should be, which everyone should be gathered together, even sleeping on the bed, sick manusyalasuddha! If sleeping on the bed, the perception ajaryala, that '"and jnatva vimoksyase, this note that I will be well, if
It should be noted first bed. Ajaryala bed was not the focus, but how will he lives and how bolavinara well?
Need simple meditation method so that they should not be bound to any physical risky proposition. It should be secular, women and men, should not be any restriction on the small-large, he should not be called the bond. What would be dhyanapaddhati, if you never use it for health. By the end of the bhagavantanni, "yah prayati tyajan deham Un yati paramam gatim. The sentence on each one of fear. Everyone feels that bhagavantanni not want to go where leaving the body but if I try dhyanapaddhati people, we need paramagati now. Bhagavantanni mrtyupascata words are not used. Srimadbhagavadgiteta not used nirarthakapane Any words. Simple Arjuna, the word for hundred different concept are. Why would srimadbhagavadgiteta bhagavantanna death, the word was used not used the word 'death at bhagavantanni, if they used the word flesh left on. while technically restful sleep you come back to the body of panic and are gelelo out the flesh, we are walking around out there somewhere, when you look at where we are going to place the mountain, we are talking about cases that ... even people we did not experience that never came to 70-80 per cent., and eat a little less attention to jhopanaryanna are exactly that experience. this is called the body of this release, and yah prayati tyajandeham.
A nice sutabuta, wearing a tie, in front of the rich man and prestigious manufacturer, etc., when a woman does not seem to respond better to some consisted of a man. Her your ears, eyes, etc., are not identified senses, the mind is not set, it is seen that in terms of the quality of the subtle body. I always say, do not go out of the packing, refer to the inner medicine, see inside the person and put him in contact. Do not let the outside kapadyanvaruna kunabaddala. Friendship with the doctor balajim in the cosmetic and only if they are doctor-patient relationship, and who will not be noticeably after the Balaji What better; Balaji was but one person full name of friendship, that are separate from the relationship established. So you want to contact the inner jivanatattvasi - subtle body. Because the country is the origin of the disease beyond your body. From there comes the body of the disease. If your body is sick, sick person is not subtle; But the subtle body, but the body is too sick to be sick guaranteed. Most of the income of heart disease (sayakosometika) are. The mind is the body's subtle power.
The idea was to come before the incidence (intyusana), eg. We felt that this man is deceitful, and will be able to alert you; But you do not understand some of the tests as before. What if greed is going to hold you to that, what will be the result, it is understood that agavu, if they do not, it will be easier to Final decision. Can be dhyanapaddhatine experience and inspiration, that God says; For the "Mon" dhyanapaddhatine to travel bodily minute, will practice to paramane, success will be achieved. Such success will be happier life have received and will receive health care. You need vital energy, the more than was attracting more and more difficult to overcome the disease of any no, if you remember this principle, but realize that any medicine than srimadbhagavadgiteta command "Mon" dhyanapaddhati, balance, meditation and passive culture. Srimadbhagavadgiteta is called bhagavantanni, "samatvam Yoga ucyate. Shrimadbhagwadgita samatvaca Awards. Manasatale-man, woman-purusatale and is expected to be at all layers of assimilation. Yoga is said the definition of a word while srimadbhagavadgitene samatvaca. As I dhyanapaddhatila balance Meditation (dararpiinsrarapa jaca casavalinrinrinlepa dajaca) is the name given. This dhyanapaddhatila "Mon" is one more reason to give the name of the dhyanapaddhati. Your brain runs over your body, all the same disease that produces or hatavato. All of these actions on the brain fluid (lasisalie iliparasra sarsrilava) are delivered. Roshogollas as is waved pinch of sugar, so the brain is kept in the liquid. If the potato is soft or hard rasagullyaca, if you put your head to say that the potatoes? When the brain does not work at all, then it is over and it has ended sacchidratahi rasalapana mendurupi rasagullyaca, which makes it batatyasarakha. As your fluid is called nursing a nightcap or mendutalya. You called Vedanta, the king of the gods, Indra is somarasa on the right. Indra is the second-brain person, but you need to run some third concept (program) is called Indra. Mendutalya saktikendranna all of which need different gods somarasaci. God nursing a nightcap drink, many people conclude that the reference to the cast, and the God of nursing a nightcap drink cannabis you do not have a drinking alcohol? This mendutalya somarasa you attract life was, he was a lot easier life spread all body. The terms we will go. He handed "Mon" dhyanapaddhati or two verses samajavaleli,
Sarvadvarani sanyamya Mano hrdi nirudhya f.
Murdhnyadhayatmanah pranam stationed yogadharanam 812 ..
Omityekaksaram Brahma vyaharan mam anusmaran.
Yah prayati tyajandeham Un yati paramam gatim 813 ..
Caitanyapravaha blower body, puberty, and described the practice of the success of "... tanace and mental health." The state is trying to get the "attention". Incoming Gudi Padava "Mon" meditation method shall be the best day to start the adoption of Kundalini awakening or should experience the joy and good Gudi Padava full integration pitcher mastakarupi kept on standing Gudi merudandaci.
Chaitra pure counter starts to prepare for the new year and the spring to come. Custom build Gudi tyanimitta is familiar with his hand. Body regenerate thrust, Youth and experience to be streamed brahmarandhrakade place all the power of the scalp, that receive many kinds of success, no matter known to say that the arrival of spring rain. Chaitra-vaisakhata not showing new leaves of the trees in the spring, nature, who expressed pleasure at all, cold light is required to be aware of the heat of the sun and low light again. The body is built rtumule getting inspired to set up Gudi Gudi parivartanatila occur, the body of experience with the latter is set Gudi see the effects of his external environment, it is difficult to say. But the only true, the healthy environment that requires a lot of experience to the mind-body. Caitanyapravaha blower body, puberty, and described the practice of the success of "... tanace and mental health." This stage to get all manusyamatra, That fell, they are always working hard. This prayatnannaca named "Focus". Patanjalinni dhyanasiddha Get this context "Samadhi", the name given independence and that, salvation, nirvanaci men lived to the last step was considered. Forth Lord who hold visvasatta Total gurukrpene or whatever they happen (nature) grace.
How to try meditation? Stated in a different kind of dhyanamarga avalambanya than bhagavantanni srimadbhagavadgiteta "Mon" dhyanayoga methods is the most simple and experience. "Mon" how to take care of? "Mon" sit anywhere on a chair or on the ground, to focus, just not be thrust upon the hole in the lower merudanda, that it should be raised on any ground. Dhyanamudra by the index finger and thumb tips each adapted supine knees and knees with hands touching each other three fingers (upade ) placing, the whole body relaxed (relaxed) by sun. This was the "Mon" meditation method of preparation is necessary. The eyes should be on the vision laid open nasikagra little or erase, so your nose and see the tops mandiparyantacaca. It is always easier to sit with our eyes closed. After all the attention to its own body distinction, that is, we should try looking in the mirror and like your first bahyasarira antarsarira. Body and mind to tanarahita.
Then in order to balance the body, mind Panchamahabhutas do.
* Merudanda at the bottom of the tetragonal suvarnarangata the size prthvitattvace location (muladhara chakra) and the mantra h. In this speech when it comes to perfume the environment ministry to see it.
* Kadhaisarakha size of the abdomen at the crescent and candipramane brass jalatattvace location (the sacral chakra) and will get the spell. Hope this mantra while tongue can taste the nectar.
* Phasalya on both sides of the navel and the red triangle is agnitattvace location (lumbar) and the mantra probably permanent. This mantra can be seen when the eyes are closed while the speech or mind Awesome nisargasaundarya niranjanatila mild flame.
* As the green chest and breasts with the size of the place phadaphadanarya jhendyapramane udabattituna or smoke in the air as waves, gray, blue color form this agnitattvace location (Anahata Chakra) and the spell system. While this sounds like a mantra throughout the body, or that someone can experience love, hug killed rotating morapisa.
* Bhrumadhyata both English and eight horizontal thevalyapramane ajnacakra with two cloves. Blue in the middle of the goal of this cycle, and the spell broken-ksam akasatattvace lived. Existing environments while remaining filling sound or mantra can hear the pronunciation of the car.
Appears at the top of the head is bright and tejahpunja sahasrapadmacakra * ghumatapramane brass saw standing on the chatrikhali. This is the principle of self-paramatma and watching. This mantra. This atmatattvaca car can experience sunyatvaca while saying.
So should begin to realize the actual car after the balance of the body. The first thing to say to start the car lower tone voice, a voice of his. Of course, taking inspiration from all the body, especially to monitor the effect of the contraction and the car slowly while holding phulanyaci action saying. Also called the car itself should try listening. Be a car before having to face off again nasikedvara by the car until a few ways. After six months of study in the coming year, the third-stage version of the car was able to bring inspiration and life mastakakade. Kara note that survive this terrible time breathing when the car is said to come off the car. If this is not his mouth opened and closed Kara results. After some time experience sunyatvaca stop this car.
Of course the "Mon" Taking note of the initiation method gurukaduna understand this simple meditation method was very important. Amrtarupi and the body would continue to practice this method of meditation "on somadravya (Cerebro spion fluid) guidance and success in the coming gurukaduna anubhavambabata the effect on can be obtained. Srimadbhagavadgiteta bhagavantanni or "Mon" method can study the way how we have come to mention it, but many of them can be difficult to study the way how we can take a long time to come, and death.
By anubhavampaiki biggest experience of "Mon" meditation methods of study, increases in daily practice efficiency, instinct increases, new ideas come out, meditation, as can experience to pick up from the earth, sitting, your body and mind is outstretched phugyasarakhe, the experience can be. The most important This means that the disease can be cured by using special to get health. for "somasantulana can be reduced prajnaparadha that were" somasantulana was confirmed in all senses of the charge and was easy to become brain health. in the morning you wake up in the bath or stool by mutra after the dissolution, without hand-washed the feet bath "Mon" meditation can be practiced, and is preferable to meditate at night before going to bed. Enough to say that the need for meditation, like clothing or a specific place would not be binding, but it is still referred to sucirbhutata body and mind. To adopt a general meeting at least 20-25 minutes or meditation method. "Mon" Morning meditation given 25-30 minutes before going to bed at night and it will be given 20 minutes to reduce the time to sleep along restful sleep. The sleep you get less time filling you time off for meditation, jadatvabahera the subtle body (estrala body) may experience, as well as Pander could increase the efficiency of the two-fold advantage of more hours of the day and work half an hour. when the meditation for hours after hours of night-time work does not fall below the other, and to ensure that their "Mon" attention should start worshiping method. This focus is not only to cure the disease, it kamadam (practical success) and moksadam (spiritual comfort and success) that actually has the benefit of both
Yane to prove your life itikartavyata "Mon" meditation method is very simple. Our mentality or "Mon" dhyanakade attached to keep, that increase thereon trust
Yugula step size,
Ukara big big,
Macquarie Mahamandal,
mastakakare
Ovita description of this method is to keep the house as Rachel picture or idol. The car is constantly good thevanehi where you will see. Will benefit from the change in the brain due to the size of such a vision, but, with the firm belief "Mon" system will be easier to enjoy more and more attention from the creation of more and more juice.
"Mon" meditation method will be briefly mentioned thus -
"Mon 'attention to the issue of the seven methods for the preparation of the study as follows indradhanusyapramane
1. either chastity
2. Exercise, walking, Kriya
3. Long respiratory and tanarahita mind, trust
4. Help other donations, public service, dealing with uprightness
5. cult, community care, the study camp attendance
6. "Mon" meditation, car chant, meditate, meditation
7. dedication, comfort, insight, experience Samadhi ...
Keep an eye on the car say the following things: Direct "Mon" dhyanayogaca study follows karava
* 20-25 minutes in the morning and at night before going to bed 20 minutes 'Mon' attention to the study methodology.
* In order to balance the mind and tanarahita tanace and should be carefully Panchamahabhutas.
* Rhasva, said long and PLOT car. Nasal voice and said, keeping his mouth shut.
* Sniff sniff out effect when taking effect, and all that is within the body of the car saying, and give special attention to the expansion and contraction of the body honyakade.
* Auto-called car should try listening to yourself.
* Should try to bring the car to be a listening breath and life mastakakade and asamantatuna car.
* Saktikendranna brain stopped the car a few times after that experience sunyatvaca and festive avadhuta due gods somarasapana.
* "Manasamanasata friendship and Flirting spring up, let all the pain and destruction to all health, prosperity and peace," pray. Finally, "santih santih santih 'should be santiprarthana.
Incoming Gudi Padava "Mon" meditation method shall be the best day to start the adoption of Kundalini awakening or should experience the joy and good Gudi Padava full integration pitcher mastakarupi kept on standing Gudi merudandaci.
To take on life, life will study how long to sit down to try to murdhnasthani nostrils? Hi ekaksaram than Brahma vyaharan, begin it. The Brahma said to monosyllable? For the sound source and the sound of the Brahmani.
Sarvadvarani sanyamya Mano hrdi nirudhya f.
Rdhnyadhayatmanah pranam stationed yogadharanam 812 ..
Omityekaksaram Brahma vyaharan mam anusmaran.
Yah prayati tyajandeham Un yati paramam gatim 813 ..
Srimadbhagavadgitetila understand the meaning of the above two verses balance dhyanayoga (Santulan OM Meditatation - SOM) 'Mon' attention is called to see how Krishna about what to do.
Concerning the need for meditation enough, does not seem to have made a particular place or clothing obligation; But it is still referred to the body and mind sucirbhutata. Wool is great for meditation or sit on silk throw dhutavastra sun. In one place every day, better to focus on a specific day. Padmasana, siddhasana or chair and sit for meditation is good for keeping the spine straight, the experience is. Those who can not sit idle, they should rest on a chair or on. But do not sit down on the ground and tekavita through the steps. Inclined to keep the waist of the next five points to the top of the body in general. Thumb and forefinger of both hands, getting each other tips on the shoulder or lay supine on the knees.
sarvadvarani sanyamya
Bhagavantanni here is said to keep an eye on dvaram all senses of your body. Do not see or make some sense organs detention, it is not said. Kabir says that whatever you see, that is the beauty of the LORD, and the LORD format. Why sit at the dripping eyes? No matter where keeping your eyes open; But it should not be lesions. This method can improve control and keeping your eyes open is a bunch of joy. If you see an example of a vikrtibabata. Stop being laid hands on the saw when he stood waiting for a bus, a daughter and a son, but quickly comes to mind Hey, "of marriage ever there is a wife, a daughter of fear? Oh my God, something seems to have affairs." I think that a lot of what looks like the front of the eye vikrtijanya various instead? Seen anything so while it is not come lesions, but not a problem. It's like watching the way, do not come to see that some of the lesions.
Hrdi nirudhya f
Install the heart of your mind, that God is telling here. You say, this decision is taken to revive the heart of you? Guessingly feeling is taken? Once finished all logic, that all decisions should be given to heart. Heart should be said, that it is up to all of humanity? It's like the Lord? This would be the be all and the welfare, but this should be the attitude of the work I do. I do not want to work in the heart of analyasivaya. What is it impossible? As they should always keep your eyes open to watch the heart. The brain is part of a heartbeat. Although the focus of the work was put in place at the time of picyutari the bhrumadhyata meditation. However, the focus should be put on the heart of the action while generation decision should be taken hrdayaneca.
Rdhnyadhayatmanah pranam stationed yogadharanam
Yogadharana need to, I want to combine my everything. Me to the doctor, me to a son, from me to father, brother, etc., all of me to want to sit in meditation, I combine. One of his many personalities exist in your body. Initiation and community care for dhyanapaddhatita is very important. Once you have had the habit of collective meditation, all of your body, mind and personality are in all the dimensions together. I walk in the midst of the yogadharana. Life is to be located yogadharaneta brought murdhnasthani. This thing is a little hard to bring life murdhnasthani; It is difficult man, but who do not want him. No one who noticed that difficult.
Variance within the body of the breath taking flute, it is expected that the chest is the main sub-Proliferation flute and so may be seen. While leaving the body to be narrower breath and go inside the chest stomach. So murdhnasthani power of the working body of pranayama by specific pressure (talukade) is. YES is a mathematics. Pranayama in relation to life apanata offering, offering apanace life, antarkumbhaka, bahirkumbhaka, mahakumbhaka, kevalakumbhaka these things are spoken elsewhere bhagavantanni. Both pumps were hoisting power after the run, and this power is necessary murdhnasthani pocavine. The pump-out and inside the stomach operation is very important. If they are too pranayama; But their stomach inside-out is not. After the death murdhnasthani pranayama is to be distributed by the body. Life is good pranayama convey murdhnasthani.
Water it will wait, if you put water in the root of the tree. Sarirarupi head is on the root. When murdhnasthani life is important to carry. Once life was murdhnasthani, that is to look at this kalpanepalikadila and what amazing things can happen. This process is called pranayama to take life murdhnasthani and giving life to every cell in the body.
It does not have anything to do with it so. Life apanata, apanace life, offering pernicious pernicious to be important anymore, but in the end should be a state, that you're just sitting in the same action should be easy to walk, just to the left-right nostrils the breath of life, but remained attached to tyacyataca avastheparyanta Samadhi, samatvaparyanta What to achieve? As the beginning of all this, we pranayama. Pranayama called to the guide and mentor is required to maintain a lot; Because if one of them can cause kumbhaka was wrong.
Words to live by uccaranya breathing and release is required. All the while the original sound of breathing sounds uttered a car, it is svasanakriyesarakhica pranayamatila. This is a simple and easy way to say YES so car. Pranayama is easily explained following verses tell bhagavantanni.
Omityekaksaram Brahma vyaharan mam anusmaran.
Yah prayati tyajandeham Un yati paramam gatim 813 ..
To take on life, life will study how long to sit down to try to murdhnasthani nostrils? Hi ekaksaram than Brahma vyaharan, begin it. The Brahma said to monosyllable? For the sound source and the sound of the Brahmani. When you call, you sometimes think that, that is what you hear from the outside that is? Filled with the sounds of the environment is very important to hear. The top bhagavantanna smaruna say the only action you have to. Subsequent to the left is to give all bhagavantam. This is a consistent performer and bhagavantansi, come hear the sounds of heavenly ranks and command and immediately bhagavantanni "yah prayati tyajandeham Un yati paramam gatim," the state was obtained.
Different tarangalambica (frequency) of the car and I called him late at the University of Pune. Dr. Damle be used, then Dr. Anita Patil also be used. What happens in the brain of your car is having on the EEG, which are created and wave length which is at the level of awareness of the brain, it has been observed. It is agreed that changes in the brain science. Patanjalinni said cittavrttinirodhah Hi yogah the heart (the leopard) the attitude you want to cool. Wave thoughts uthalele attitude of mind.
The interior of the car so you avoiding illness, this is our first objective. Rhasva the car alive, are important and long-PLOT three methods. Rhasva kaphadosa the car, and is useful to melt the extra fat in the body. Vaishvanara fire hormonal system is not running properly and the body for a long rhasva car is extremely useful. The middle part of the body and work on a long car bilious destroys the body and helps to keep a neat idea. PLOT Car mental disorders, disorders of the brain work. If we use sarvaroganivarana to complete bhramari.
What is the relationship of meditation roganivaranasi ayurvedasastrapramane far-fetched interpretation of this relationship, one that can be, but it is not at all. reason
Samadosah samagnisca samadhatumalakriyah. Prasannatmendriyamanah svasthamityabhidhiyate ..
That is, when the definition of health in Ayurveda and Ayurveda and prajnaparadham technology vidyat sarvarogaprakopanam that is called when the mind, a clear mention of the Spirit is found. While the overall mental sangitalyamule that dhidhrtismrtivibhrastah prajnaparadha East, after the procedure, the disease and the health of the relationship, they can easily understand. Srimadbhagavadgiteta bhagavantannihi "hrdi nirudhya f 'is called there. So will be the location of the heart of each work, thus clearly understand does not matter. I do raw float heart and does not want to work just mathematical language, carmacaksunni seems to come to see some of his amazing; Rose Flower if they look beautiful, pink is, how he was so beautiful and delicate flower rose Same is the smell of the soil crude basically ghenyabarobaraca note things anymore beautiful? it will say when bhagavantanci will look when it is a temple, and skill, the "psycho hrdi nirudhya 'work is being said. This is not at all difficult. Is required for initiation.
Many times, when looking for the mother of the disease, because the father, the elders, and the unbelieving teacher, the reasons are considered scientific. This statement is not exactly so called sastravirodhi else is required for meditation.
Powered by confessing dikseta teacher, I read the body-mind-vagina properly, will help the four-four, attention will be on how to communicate with samajadharana, I will organize a daily meditation practice. Is necessary to regularly dhyanopasana given word disciple. Guru to, initiation to people panic. Because if I have to give something gurus took diksha gurus Due to be done for full restrictions on me, but said that the Guru jump shot jump in the well may be, that is the fear of the people's minds. But that is not the real thing. If you do not have to pay anything seen as gurus. They have to give credit. Need to give them just a word, and I will believe you done for the day-care, like vagina, will help them stay in the four-belong. It was good to note that the word given.
"Mon" focus mode is said to focus Kara. For every creature procreation which emanating from the sound in the car the first sounds. Even if it is proven to modern research, the Kara-size work machine specifically a. That the body would pay attention to the calanavalana and size of cells leads to health benefits.
The knowledge that you wrote down the car is Devanagari lipitala car. Do meditation for lipitala car, but the description of the Vedas and spoke Dnyaneshwar, mandukya-mundakyopanisadata spoke to the car you want for meditation.
Dnyaneshwar Kara's three volume are intentionally samajavalya by comparing organs of the body.
Yugula step size,
Ukara big big,
Macquarie Mahamandal,
mastakakare
The description of the ovita or Madras - who looks like mind. The point of this is saksibhava on. Size, ukara, try listening to the point of beginning net income is equally as Macquarie listening. This environment can be bindunada you hear.
Surya as long tarangalambici size (Long Wave) form, ukara this medium tarangalambici (medium wave) and Macquarie figure this minor tarangalambici (short wave) form. All variants are included in such a concentration of power in the figure. Beyond that sees the world and the ensuing saksitvabhava or awareness or consciousness of all that is shown saksibhava.
World languages in the "A" is the Sound is shown aside one or another of the two semicircle. A semicircle "ukara and used" makara the circle is used a crescent. Devanagari script word rod upper line to add the 90 points it is written that twists. agree Research in the Brahmi script on the car is related to the size that this contact was Haveli kanthatuna proceeds voice and jugular. and so to see him and his accent is useful to balanced by pulsed whole body. even if the car comes quietly and listen to the sound of the subtle Kara as might be created if the space is called echo or response to a specific pressure and therefore all metal body, Illumination, malakriya, fire become balanced.
This is omnipresent. The experiment is proven that this places on your body. Uda your eyebrows, sitting behind the man, the lips are the revisions that all such places. By using this earth are. Kinaryanca different countries studied in the Kara (s) akarasarakhe size appear everywhere. At different countries, different religion, Amen, Amen, etc. are given names. What is the size of the original sound. It is the size of the original sound not go, he was ready to talk to Macquarie and ukara tried to stop. If it is simply called simply placing the open mouth, the mouth of the flask, and the Macquarie's ukara was closed mouth. This is a non-answer-in of anaca.
Mon-A-Ma is a meditation paddhatitala of anaca. If it comes to expansion contraction effect automatically. Would not effect the contraction-expansion in mind that it is better if the picture or photo. Very bhagavantanni and told all, finally hindatana, both inside the place Saint kabiranni worship sadho, easy solution well, khavaim So God is omnipresent and sovem Prasad is down to sleep, this was not the attitude, the morning-evening 20-20 minutes the true solution to the car? Should pass within 24 hours of your car, then you will be able to easily experience Samadhi. Better close your eyes to the top of the car say.
This is intended to avert his first car as you moved. That is sitting on the ground and introvert man in his own hands on both knees to the thigh, and if you dhyanamudra; It takes its own merits. Dhyanamudra Add as they help to calm the mind, body meridiansa become active and alert, but do not get excited, you should remember that. Note that once made up of not immediately halt dukhayace knees, but to cure the disease process begins. Rhasva the car alive, are important and long-PLOT three methods. Think how this car three methods, it should understand janakarakaduna.
What rhasva car kaphadosa, as well as a useful addition to melt the fat in the body. Vaishvanara fire hormonal system is not running correctly, the body, and long for them rhasva car is extremely useful, ie those thyroid, etc. harmonsaci picyutari problem is they can rhasva and long car use. The middle part of the body and work on a long car bilious destroys the body and helps to keep a neat idea. PLOT Car mental disorders, disorders of the brain work. If we use all roganivarana to complete bhramari.
Both the scientific roganivarana it is proven. Any words to say or spell out a car called the breath intake of breath and release the action is YES limits. Moreover, "Mon" car care system leads to more quickly and benefit of pranayama practices say. All the mantras and chants of the car is easy to say pranayama and reveals his huge phayadahi. "Mon" focus mode Kara accent all seven drivers, seven people , three doses is keeping its contents and therefore the most useful. Law does not care if he was in the habit of going out to the body heat pacavinyaci and easy roganivarana due nadisodhana defects in the body.
But the car is quiet and almost mentally nadamule created uccaratana can enjoy sunyavastheca, which helps grow confidence, new ideas and concepts needed to understand the need to get any success while working in all, can go and go.
There are many types of treatment, but some disorders treatment methods were working on the body, but some work on the treatment methods of mental disorders. But "Mon" meditation methods physical, mental and spiritual level provides benefits. "Mon" method of meditation is not just metrics that you understand the benefits of birth, overall satisfaction and satisfaction rates amongst spiritual peace have been worthwhile.
जन्माला आल्यावर पहिल्यांदा वाणीचा आविष्कार केवळ रडण्यातून प्रकट होत असला, तरी माणसाला पुढे जन्मभर हसायचे असते. व्यक्‍तीला आत्मबोध व परमेश्‍वराशी त्याचे असलेले एकत्व स्वतःच्या अंतरंगात कळू शकते. पण बाहेरच्या विश्‍वात अनेक रूपांनी प्रकट झालेल्या याच परमेश्‍वराशी एकरूपता, संवाद व संपर्क साधण्यासाठी प्राणिमात्रांना मिळालेली यंत्रणा म्हणजे बोलण्याची सोय. हाच नाद, हेच स्पंदन संपूर्ण विश्‍वात भरलेले असते म्हणून नादातून वा वेदवाणीतून सर्व विश्‍वाची उत्पत्ती झाली असे समजले जाते.
जन्माला आल्याचा आनंद जेवढा मूल दिसण्यात असतो, त्याहून अधिक आनंद त्याचे रडणे ऐकण्यात असतो. जन्मतः मूल रडले नाही तर आजूबाजूच्यांचे चेहरे रडवेले होतात. अशा वेळी बालकाच्या पाठीवर थोपटून त्याला रडते करावे लागते. पण हे रडवणे म्हणजे बालकाला दुःख देणे नसून, बोलता येणे हा बालकाचा जन्मसिद्ध हक्क त्याला मिळावा, त्याची वाणी प्रकट व्हावी यासाठी केलेला प्रयत्न असतो.
ॐ नमो जी आद्या, वेद प्रतिपाद्या ।
जय जय स्वसंवेद्या, आत्मरूपा ।।
देवा तूचि गणेशु, सकल मति प्रकाशु ।
म्हणे निवृत्ति दासु, अवधारिजो जी ।।
ज्ञानेश्‍वर माउलींनी या विश्‍वाचे आदिबीज असलेल्या परमात्म्याचे वर्णन करताना तो जाणिवेचे व ज्ञानाचे भांडार आहे, तो संपूर्ण व स्वयंपूर्ण आहे, त्याच्या अस्तित्वामुळे मनुष्याला स्वतःच्या व आजूबाजूच्या जगताची जाणीव होऊ शकते, ती शुद्ध जाणीव म्हणजे प्रथमवंदनीय गणेश असे म्हटलेले आहे आणि त्याला नमस्कार केलेला आहे. हा गणेश म्हणजेच वाचस्पती किंवा ब्रह्मणस्पती. प्रत्येक कार्याच्या आंरभी या गणपतीला वंदन करावे, त्याची पूजा करावी असे भारतीय परंपरेत सुचविलेले आहे.
वाणीतून प्रकटले
व्यक्‍तीला आत्मबोध व परमेश्‍वराशी त्याचे असलेले एकत्व स्वतःच्या अंतरंगात कळू शकते. पण बाहेरच्या विश्‍वात अनेक रूपांनी प्रकट झालेल्या याच परमेश्‍वराशी एकरूपता, संवाद व संपर्क साधण्यासाठी प्राणिमात्रांना मिळालेली यंत्रणा म्हणजे बोलण्याची सोय. हाच नाद, हेच स्पंदन संपूर्ण विश्‍वात भरलेले असते, म्हणून नादातून वा वेदवाणीतून सर्व विश्‍वाची उत्पत्ती झाली असे समजले जाते. मेंदू म्हणजे प्रत्येक व्यक्‍तीला उपलब्ध असलेले सर्व विश्‍वाचे छोटे स्वरूप. याच मेंदूला "ब्रह्म" असे म्हणतात. या ब्रह्माचे प्राकट्य झालेले असते वाणीच्या रूपाने. म्हणून ब्रह्मणस्पती, वाचस्पती वा गणपती हे मूळ बीज समजले जाते.
मेंदूला इंग्रजीत "ब्रेन‘ म्हणतात. मेंदू संपूर्ण जीवनाचा कारभार चालवतो. मेंदू हाच ब्रह्म व तोच या सर्व विश्‍वाचा नाद आधारपती. साहजिकच मेंदूला सर्वांत वरचे स्थान दिलेले दिसते. मऊ स्पंज गोळा करून ठेवल्यासारख्या किंवा पाकातील रसगुल्ल्यासारख्या मेंदूतील कॉर्टेक्‍स या भागातून शरीरव्यापार चालत असतात. मेंदूच्या तीन विभागांपैकी हा पहिला विभाग. दुसऱ्या विभागात कल्पनेचे कर्मात रूपांतर करण्याची व्यवस्था असते आणि येथे शक्‍तीची वेगळी केंद्रे असतात. या विभागाला हिपोकॅंपस असे म्हणतात. भ्रूमध्याच्या मागे मानेकडे खाली असलेल्या लहान मेंदूत पेडन्कल, सेरेबेलम, पॉन्स, मेड्युला हा तिसरा मेंदूचा विभाग असतो.
मेंदूच्या पहिल्या विभागात कानाच्या वर मनुष्याच्या वाणी उत्पत्तीचे स्थान असते, तसेच त्याच्या उजव्या बाजूला व इतर ठिकाणी ऐकणे किंवा इतर इंद्रियांची कामे चालावीत यासाठी केंद्रे असतात. या सर्व व्यवस्थेचे सूत्र मध्यभागी असणाऱ्या थॅलॅमस, हायपोथॅलॅसम, स्ट्रिऍटम वगैरे केंद्रांमार्फत चालते. आधुनिक विज्ञानाने दिलेली या केंद्राची नावे येथे मुद्दाम दिलेली आहेत, कारण या केंद्रांची भारतीय परंपरेत सांगितलेली देवांची नावे लिहिली तर मेंदूचे चित्र उघडल्यावर देवांची नावे मेंदूत शोधणे अवघड होऊ शकते.
आधी रडतो हसण्यासाठी
जन्माला आल्यावर पहिल्यांदा वाणीचा आविष्कार केवळ रडण्यातून प्रकट होत असला, तरी माणसाला पुढे जन्मभर हसायचे असते; रडायचे नसते. म्हणून वाणीला संभाषणाचे स्वरूप द्यावे लागते व त्यासाठी आतमध्ये बऱ्याचशा प्रक्रिया व्हाव्या लागतात. त्या प्रक्रियांमध्ये मुख्य म्हणजे मेंदूत असणाऱ्या पूर्वस्मृती, पूर्वज्ञान, गुणसूत्रांमधून आलेले अनुभव प्रकट करण्याचे साधन, स्मृती योग्य प्रकारे साठवण्याची प्रक्रिया, योग्य वेळी स्मृती परत जागृत करून प्रकट करण्यासाठीची व्यवस्था अशी सर्व योजना असावी लागते. त्याचप्रमाणे प्रत्यक्ष बोलण्यासाठी आवश्‍यक असणारे कंठात असणारे इंद्रिय (वैखरीचे साधन) असावे लागते. त्यासाठी परास्थानामध्ये उत्पन्न झालेल्या स्पंदनांना व्यवस्थित रूप देण्याचे काम पश्‍यंतीने करून, मध्यमेच्या मार्फत त्यात प्रकट होण्याएवढे सामर्थ्य येण्यासाठी श्‍वासाचा संस्कार करून, वैखरीतून प्रकट केल्यावर वाणी उत्पन्न होते. या वाणीला व्याकरणाची जोड दिली नाही तर उच्चारलेल्या शब्दाची सर्वांना सारखीच अनुभूती येणार नाही, तसेच वाक्‍याला अर्थही राहणार नाही.
ही सर्व क्रिया सांभाळण्यासाठी जी शक्‍ती, जी देवता ती आहे गणपती. म्हणून वाणीसाठी, संभाषणसिद्धीसाठी व वाचासिद्धीसाठी श्री गणपतीची उपासना करण्याची पद्धत भारतीय परंपरेत आहे. गणपतीजवळ असणारी त्याची मुख्य शक्‍ती म्हणजे सरस्वती.
गणपती व सरस्वती या दोन शक्‍तींमार्फत मनुष्याला वाचा, संभाषणकला, नाद प्रकट करण्याचे सामर्थ्य, नादातून विशेष संकल्पना प्रकट करण्याचे सामर्थ्य मिळते. त्यासाठी कंठाचा व जिभेचा उपयोग करून घ्यावा लागतो, तसेच श्‍वासाच्या गणितावर म्हणजे श्‍वास आत घेणे-सोडणे-धरणे यावर नियंत्रण ठेवावे लागते. जिभेचा स्पर्श दाताला, ओठाला, टाळूला व्हावा याकडे लक्ष दिल्यास वेगवेगळ्या नादाची- वेगवेगळ्या वर्णांची उत्पत्ती करता येते. या सर्व विद्येला "गणेशविद्या‘ असे म्हणतात.
मनुष्याला स्वतःचे अस्तित्व सांगणारे, दुसऱ्यांशी मैत्री जोडणारे, प्रेम प्रकट करणारे, परमेश्‍वराची प्रार्थना करणारे वाचा (वाणी) हे सर्वांत महत्त्वाचे व उपयुक्‍त असे माध्यम आहे. यासाठी कंठ व जीभ कफरहित ठेवणे आवश्‍यक असते. ज्या गोष्टींमुळे कंठ व जीभ जड होईल अशा गोष्टी टाळणे आवश्‍यक असते.
वाचाशुद्धीसाठी योजावे उपाय
अगदी लहानपणी मूल "आई-बाबा‘ असे बोलायला लागल्यावर त्याच्या वाणीवर संस्कार होण्याच्या दृष्टीने त्याला चांगल्या स्पष्ट गोष्टी ऐकवाव्या लागतात, त्याच्याकडून पाढे, परवचे, छोटी छोटी बालगीते, छोटी व सोपी स्तोत्रे म्हणून घ्यावी लागतात. वाणीवर विशेष संस्कार होण्याच्या दृष्टीने त्याला गायत्री मंत्रासारखा मंत्र किंवा एखादी इतर चांगली शाब्दिक रचना देऊन त्याची आवर्तने करण्याची सवय लावावी लागते. काही वनस्पती वाचाशुद्धीसाठी उपयोगी असतात. वेखंड हा वाचाशुद्धीसाठी एक सोपा घरगुती उपाय. माशीच्या पंखाएवढे वेखंडाचे चूर्ण जिभेवर चोळल्यास फायदा होतो. टाळूवर व दोन्ही कानशिलांच्या बाजूला अभ्यंग करण्याचा वाचेसाठी चांगला उपयोग होताना दिसतो.
शब्द प्रकट होण्यासाठी शक्‍तीची आवश्‍यकता असते. ती शक्‍ती पंचप्राणांपैकी उदान वायूमार्फत मिळते. उदान या शब्दाच्या अर्थावरून असे समजते, की जो मोकळ्या मनाचा व दान देण्याच्या स्वभावाचा असतो, त्याची वाणी स्पष्ट व परिणामकारक असते. म्हणजेच आतल्या गाठीच्या, स्वार्थी व्यक्‍तींच्या वाचेवर वाईट परिणाम होत असावा.
शरीरस्थ गणपतीचे पूजन केल्यास तसेच चांगले बोलण्याचे-ऐकण्याचे आणि वाईट गोष्टी न बोलण्याचे- ऐकण्याचे- पाहण्याचे बंधन पाळून जिभेवरच्या सरस्वतीचे पूजन केल्यास मनुष्याला अमृतवाणीचा लाभ होऊन त्याचे जीवन आनंदमय होऊ शकते.
Although they were born on the first vocal invention appears only radanyatuna, when a man is he laughed along. Individual self-realization and God can know the hearts of his own union. But the same God who has revealed the uniformity of the universe many forms, and facilitate the dialogue is to speak to the system to contact beings. This sounds, this is the whole universe is full of vibrations emanating from the sound as it is understood in all the universe or vedavanituna agreement.
Ginger is a pleasure to look beyond the child is born, more joy, his voice is heard. If the child can not stand her birth are radavele faces untruths. In this case the child back to him crying thopatuna. But this is not to give the child radavane is suffering, he might speak to this young child birthright, which is trying to be revealed to his voice.
Namo that primitive Vedas pratipadya.
Jai Jai svasanvedya, atmarupa ..
Tuci God Ganesh, the gross bias light.
That Dasuya retirement, which avadharijo ..
When describing the paramatmyace the DNYANESHWAR maulinni this world adibija it is indexed and knowledge repository, the whole and supporting, that's the presence of a man who may be aware of their own around the world, it is called the Ganesh pure consciousness is prathamavandaniya and have respect for him. This Ganesh is vacaspati or brahmanaspati. Should compliment each work commenced or Ganesh, the Indian tradition is suggested that he should worship Him.
Words prakatale
Individual self-realization and God can know the hearts of his own union. But the same God who has revealed the uniformity of the universe many forms, and facilitate the dialogue is to speak to the system to contact beings. This sounds, this is the whole universe is full of vibrations, as emanating from the sound or vedavanituna considered the origin of the universe. The brain is a small world and all that is available in every format. The brain "Brahman" say. As the voice of the Brahmani is expressed. As brahmanaspati, it is understood that the original seed vacaspati or Ganapati.
Brain in English "Brain" is called. The brain runs management throughout the life. The brain is the Spirit, and the all the universe sounds adharapati. Obviously it looks toward the top of the brain. Thevalyasarakhya gather soft sponge or pakatila rasagullyasarakhya brain cortex are running sariravyapara from this. The brain of the three divisions of the first section. the second section is a legal concept, and are arranged to convert the power at different centers. this section is called hipokempasa. bhrumadhya pedankala brain behind the small down Manek, serebelama, ponce, Meduna this is the third section of our brain.
Heard the voice of the man on the creation of the first section of the brain is the location, as well as his right hand and listening to other places or other organs that works calavita centers. All of these systems with the formula thelemasa center, hayapothelesama, etc. strietama carried Centers. Modern science has given the names have been given at the Centre or deliberately, because names of gods command centers or Indian tradition, it may be difficult to find the names of the gods in the opening of the brain brain image.
Prior to weep hasanya
Although they were born on the first vocal invention appears only radanyatuna, he laughed when he is ahead; Do not cry. As the nature of the conversation, and they need to give voice to the index process takes many inside. Reminiscence with the main processes in the brain, anticipation, means to reveal the DNA came from the experience, the right way to store the memory process, the system appears to be aware of the need to be right back at the memory of the device. Likewise sense to speak directly with a chaplet is required (vaikharice device) may be required. By pasyantine to work systematically to the vibrations generated parasthana, the average of the values through the nose to come to power, it appears honyaevadhe, vaikharituna generated voice when revealed. If this is not the voice of grammatical word uccaralelya pair will not experience the same for all, and will not be meaning sick.
All these actions sambhalanya for power, which is the god Ganesh. As for the voice, a way to worship Shri Ganesha sambhasanasiddhi and vacasiddhi to Indian tradition. Its main strength is holding ganapatijavala Saraswati.
Read one or two saktimmarphata Ganesha and Saraswati, sambhasanakala, the power to reveal the sounds emanating from the sound gets the power to reveal the special concept. They need to be used by the jugular and lingual, and the breath of mathematics to keep control of the breath-hold-release intake. Lingual contact the donor, othala, nadaci attention may be different if the roof of the mouth can be the origin of different characters. All this renaissance "ganesavidya called.
Saying the existence of its own men, friendship between nations, love appears, read the prayer to the Lord (voice), this means that it is the most important and useful. That is necessary to keep the throat and tongue kapharahita. Things which are necessary to avoid such things will be heavy tongue and throat.
Vacasuddhi measures to Plan
Just a kid from the original "parents" that speak when the need aikavavya things clearly good for him in terms of his voice trained him padhe, paravace, small nursery rhyme, small and easy to be taken as the psalms. The voice of the mantras Gayatri him in the eyes of the special values mantra or a need to apply habit of revisions and by other good verbal form. some plants vacasuddhi are useful. vekhanda this vacasuddhi a simple remedies. fly the pankhaevadhe vekhandace powdered tongue on the use colal to. avoid, and both seem to use up lives for the abhyanga side kanasilam of.
The word appears to require power. They go get pancapranampaiki udana vayumarphata. Udana understand that arthavaruna the word, that is the nature of the gift and free-minded, his voice is clear and effective. Ie inside the bales, should not result in the worst Watches selfish individuals.
If worship Ganesh sarirastha and good word-ear and in the man advantage amrtavanica If worship of Saraswati jibhevara following binding to watch aikanyace bolanyace not bad things can be happy with his life.
No comments:
Post a Comment